Γνωστός μελετητής, ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, ο Δημήτρης Τσινικόπουλος μας προσφέρει σ’ αυτόν τον τόμο 18 δοκίμια για ισάριθμες πνευματικές μορφές, που με το έργο τους επηρέασαν βαθιά τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τις ιδέες και τις αντιλήψεις της νεότερης εποχής. Ετερόκλητοι στοχαστές και δημιουργοί με μια πρώτη ματιά, από διαφορετικές εποχές και περιοχές ο καθένας τους, συνδέονται ωστόσο μεταξύ τους με βαθιές ομοιότητες, καθώς όλοι τους επιχειρούν μια ιδιαίτερη σύζευξη θρησκευτικότητας και ανθρωπισμού. Πρόκειται για τους: Μεβλανά Τζαλαλέντ - ντιν αλ - Ρουμί, Τζον Ντον, Πασκάλ, Ισαάκ Νεύτωνα, Σαίρεν Κίρκεγκωρ, Έμιλι Ντίκινσον, Μιγκέλ ντε Ουναμουνο, Άλμπερτ Αϊνστάιν, Γκαμπριέλα Μιστράλ, Φρανσουά Μωριάκ, Άρνολντ Τόυνμπι, Περ Αάγκερκβιστ, Κλάιβ Στέηπλ Λιουις, Σιμόνη Βέιλ, Ευγένιο Ιονέσκο, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Μελισσάνθη, Νικηφόρο Βρεττάκο.
Τι κοινό υπάρχει ανάμεσα στις 18 προσωπικότητες για τις οποίες γράψατε τα δοκίμια αυτά, κύριε Τσινικόπουλου;
Το κοινό στοιχείο που υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτές τις προσωπικότητες είναι ότι το έργο τους αποτελεί προϊόν πίστης και αγάπης. Πίστης προς το θεό ή το θείον, με την έννοια της εμπιστοσύνης τόσο στο υπέρτατο ον, όσο και στις νικητήριες δυνάμεις του ίδιου του ανθρώπου. Ήταν άνθρωποι όχι με πεσιμισμό και μηδενισμό, αλλά εμφορούμενοι από αισιοδοξία για το ότι τελικά ο άνθρωπος θα νικήσει στον αέναο αγώνα του με τη φύση, τις αντιξοότητες της ζωής και το κακό. Ήταν πνευματικοί δημιουργοί που πίστευαν ότι παρήγαγαν ένα έργο, ανεξάρτητα αν θα αναγνωρίζονταν ή θα επιβραβεύονταν. Είχαν ανησυχίες και υπαρξιακή αγωνία. Ήταν άνθρωποι ευθύνης, καθήκοντος και ηθικής αγρυπνίας. Επίσης, ταπεινόφρονες, δηλώνοντας σε πολλά την άγνοιά τους.
Τα πρόσωπα αυτά με το έργο τους απαντούν στα θεμελιώδη υπαρξιακά και μεταφυσικά προβλήματα του ανθρώπου. Οι απαντήσεις τους αυτές σχετίζονται με την εποχή, τον τόπο και τις πολιτισμικές παραδόσεις του καθενός ή υπάρχει μια «πανανθρώπινη» ουσία κοινή σε όλους;
Κάθε πνευματικός δημιουργός ασφαλώς αφορμάται από τα προβλήματα της εποχής του, από τον τόπο του και τις ρίζες του φυσικά. Αν όμως είναι πνευματικός δημιουργός μεγάλης εμβέλειας, που δημιουργεί με «την προοπτική της αιωνιότητας», ασφαλώς υπερβαίνει τα χρονικά και τοπικά όρια της εποχής του, αφού με το έργο του θίγει θέματα που ακριβώς έχουν διαχρονικό χαρακτήρα και άρα πανανθρώπινη ουσία. Ο άνθρωπος πάντοτε θέλει να βρει απάντηση στα διαιώνια μεταφυσικά και υπαρξιακά του προβλήματα (θεός, κόσμος, άνθρωπος, ελευθερία, πόνος, θάνατος, η μετά την ζωή ζωή) –ερωτήματα στα οποία αδυνατεί να δώσει οριστική απάντηση η επιστήμη–, και συνεπώς τα πρόσωπα που με το έργο τους προσεγγίζουν τα θέματα αυτά και απαντούν σε τέτοιου είδους ερωτήματα είναι πάντοτε επίκαιρα και πάντοτε ενδιαφέροντα, γιατί βοηθούν στην αναζήτηση σκοπού και επανεύρεσης νοήματος στη ζωή.
Με ποιον τρόπο έχουν επηρεάσει το έργο σας—ενδεχομένως και τις απόψεις σας για τη ζωή; Ή, για να το θέσουμε αλλιώς, τι σημαίνει για τις δικές σας πνευματικές αναζητήσεις ότι ασχοληθήκατε με τους συγκεκριμένους και όχι με άλλους;
Ασχολήθηκα μ’ αυτές τις προσωπικότητες και όχι με άλλες, γιατί αυτές ακριβώς πιστεύω ότι με εκφράζουν. Είδα ότι απάντησαν σε ερωτήματα που με απασχολούσαν εμένα. Με βοήθησαν να δω τα μεγάλα μεταφυσικά και υπαρξιακά ερωτήματα, μέσα από τα δικά τους μάτια. Και είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον να βλέπει κανείς πώς σκέπτονται μεγάλα πνεύματα γύρω από τα θεμελιώδη αυτά ζητήματα. Μπορώ να πω ακόμη ότι με ερμηνεύουν ως ένα βαθμό. Και είναι ευτύχημα ότι με βοήθησαν στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας μου. Προσωπικά δεν θα με εξέφραζαν μεγάλοι μεν στοχαστές, αλλά σκεπτικιστές, μηδενιστές ή απαισιόδοξοι, όπως λ.χ. ο Νίτσε, ο Σοπενχάουερ κ.ά. και γι’ αυτό δεν τους συμπεριέλαβα στα δοκίμιά μου. Αναζητώ τη θετική στάση στη ζωή και όχι την άρνηση που οδηγεί στο μηδενισμό και τον κυνισμό.
Εργάζεστε ως δικηγόρος. Πιστεύετε πως η ορθολογική και αυστηρή επιστήμη της νομικής απομακρύνει κάποιον ή μπορεί να τον φέρνει πιο κοντά στο έργο στοχαστών και φιλοσόφων;
Η νομική επιστήμη είναι κατ’ εξοχήν λογοκρατική επιστήμη. Κάνει χρήση των κανόνων της «τυπικής λογικής», των ερμηνευτικών κανόνων και των λεγόμενων επιχειρημάτων για τη μόρφωση ορθής κρίσης και πάνω σ’ οποιοδήποτε θέμα. Έχει να κάνει λοιπόν με το στοχασμό, με τη λογική διεργασία του συλλεγομένου υλικού και συνεπώς φέρνει τον άνθρωπο κοντά σε μεγάλους διανοητές και φιλόσοφους. Μάλιστα η νομική επιστήμη μπορεί να βοηθήσει τον σκεπτόμενο άνθρωπο πώς να είναι ορθολογικός και όχι κατ’ ανάγκην ορθολογιστής, πώς να δέχεται φιλοσοφικές θεωρήσεις χωρίς να είναι δογματικός και άκαμπτος και πώς να διακρίνει το σοβαρό επιστημονικό και φιλοσοφικό έργο από το κίβδηλο και το ανέλεγκτο, που παρουσιάζουν στην εποχή μας διάφοροι γκουρού, μάγοι, ουφολόγοι και αισχρολόγοι, οπαδοί εν γένει του αποκρυφισμού, που μας έχουν κατακλύσει στην κυριολεξία τα τελευταία χρόνια.