Ρητά από καθημερινές φράσεις και λέξεις, από τη Βίβλο

Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας μελέτης, καταδείχτηκε η μεγάλη επίδραση της Βίβλου στην παγκόσμια τέχνη και φιλολογία. Έκρινα, ότι θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ και σ’ ένα άλλο καταπληκτικό γεγονός. Στο γεγονός ότι η βιβλική παρακαταθήκη επέδρασε όσο κανένα άλλο βιβλίο, στη γλώσσα και στη συνείδηση των απλών ανθρώπων, ώστε πολλές απομονωμένες φράσεις και λέξεις της Βίβλου να περάσουν στο καθημερινό λεξιλόγιο και να ενσωματωθούν σ’ αυτό. Έτσι, πολλοί άνθρωπο ανά τους αιώνες και μέχρι σήμερα, χρησιμοποιούν πολλές φορές, εν αγνοία τους, μάλιστα, βιβλικές εκφράσεις, λόγια, ρήσεις και γνωμικά από τις Γραφές σε μεγάλο βαθμό – δείγμα της μεγάλης επίδρασης της γλώσσας και της σοφίας των συγγραφέων της Βίβλου σ’ όλη την ανθρωπότητα. Το φαινόμενο μπορεί να ανιχνευτεί ιδιαίτερα στις Ευρωπαϊκές χώρες που δέχτηκαν την ευεργετική επίδραση της Βίβλου επάνω τους και γενικότερα στη Δύση. Πολλά από τα λόγια του Ιησού, όπως διαφυλάχτηκαν στα Ευαγγέλια στους λαούς της Ευρώπης σύμφωνα με τον Fillion, έχουν λάβει το χαρακτήρα παροιμιακού λόγου. Αλλά και στη χώρα μας, και στη γλώσσα μας όπως κατέδειξε ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζηδάκης, η επίδραση των βιβλικών φράσεων και λέξεων δεν υπήρξε μικρή. Μέσω της εκκλησιαστικής υμνογραφίας κυρίως, αλλά και από αναγνώσματα και ακούσματα και μέσω της παράδοσης, έχουν επικρατήσει στην καθημερινή ζωή. Πάμπολλες τέτοιες λέξεις και φράσεις της Βίβλου μερικές φορές όμως με διαφορετική κάπως έννοια και σημασία από την αρχική, ή την συνάφεια του κειμένου. Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη και συλλογή των λέξεων και φράσεων αυτών υπάρχει στο βιβλίο της Ιωάννας Παπαζαφείρη: Ρήσεις, Γνωμκά, Φράσεις από τις Γραφές (Σμίλη 1995), όπου δίδονται οι σπουδαιότερες φράσεις και τα γνωμικά που επικράτησαν στην ελληνική καθημερινή γλώσσα. Μερικές απ’ αυτές παραμένουν ανέπαφες όπως είναι διατυπωμένες στο κείμενο, άλλες έχουν υποστεί επεξεργασία με το πέρασμα του χρόνου και χρησιμοποιούνται με πιο απλή γλώσσα στην καθομιλουμένη. Απ’ αυτό το βιβλίο κυρίως αλλά και από άλλα βοηθήματα όπως του Γεράσιμου Μαρκαντωνάτου, Λεξικό αρχαίων, Βυζαντινών και λογίων φράσεων της Νέας Ελληνικής (1970). Ενδεικτικά σταχυολογώ παρακάτω μερικές φράσεις και λέξεις, τις πιο γνωστές.

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΒΡΑΪΚΗ ΒΙΒΛΟ

  • Εν τω ιδρώτι του προσώπου σου (Γεν. 3:19).

  • Από προσώπου της γης (Γεν. 4:14).

Φράση που λέγεται για κάποιον που χάθηκαν τα ίχνη του.

  • Γη ει και εις γην απελεύση (Γεν. 3:19).

  • Γη της επαγγελίας.

  • Διέρρηξε τα ιμάτιά του (Β’ Βασ. 1:11).

Λέγεται σε περίπτωση εκδήλωσης θλίψης και διαμαρτυρίας.

  • Ενώπιος ενωπίω (πρόσωπο με πρόσωπο) (Έξοδ. 33:11).

  • Έλεος θέλω και ου θυσίαι (Ωσηέ 6:6).

  • Έργα των χεριών μου (Ησ. 64:8, Ψαλμ. 101:26).

  • Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν (Γεν. 1:26).

  • Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντ΄οδόντος (Έξοδ. 21:24).

  • Παίδες εν καμίνω, κάμινος του πυρός (Δαν. 3:6,11).

  • Πλήρης ημερών (Γεν. 25:8).

  • Πρόβατον επί σφαγήν (Ησ. 53:7).

Λέγεται για άνθρωπο που οδηγείται ανυπεράσπιστος στον όλεθρο.

  • Σαρξ εκ της σαρκός μου (Γεν. 2:23).

  • Στήλη άλατος (Γεν. 19:26).

  • Τέρατα και σημεία (Έξοδ. 7:3, Ιωήλ 3:3, Ψαλμ. 77:43)

Χρησιμοποιείται σήμερα, για καταπληκτικές ή ανήθικες πράξεις.

  • Τις οίδε (Β’ Βασ. 12:22).

  • Φλεγόμενη βάτος (Έξοδ. 19:18).

  • Άβυσσος άβυσσον επικαλείται (Ψαλμ. 41:8).

  • Άδηλα και κρύφια (Ψαλμ. 50:8).

  • Ανάστα Κύριε (Ψαλμ. 3:8, 73:22).

Φράση της Νεοελληνικής: «Έγινε το Ανάστα Θεός», δηλ. μεγάλη αναστάτωση.

  • Άρατε πύλας (Ψαλμ. 23:7,9).

  • Αρχή σοφίας βόφος Κυρίου (Ψαλμ. 110:10, Παροιμ. 1:7).

  • Εκ βαθέων εκέκραξα (Ψαλμ. 129:1).

  • Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου (Ψαλμ. 50:3).

  • Εμνήσθην αρχαίων ημερών (Ψαλμ. 142:5).

  • Εν χορδαίς και οργάνοις (Ψαλμ. 105:4).

  • Θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου (Ψαλμ. 140:3).

  • Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου (Ψαλμ. 104:5).

  • Αμαρτίας νεότητος (Ψαλμ. 24:7).

  • Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού (Ψαλμ. 18:2).

  • Περί εμού γέγραπται (Ψαλμ. 39:8).

  • Πρόβατον απολωλός (Ψαλμ. 118:176).

  • Προφάσεις εν αμαρτίαις (Ψαλμ. 140:4).

Σημαίνει σήμερα, αστήρικτες δικαιολογίες.

  • Υποπόδιον των ποδιών (Ψαλμ. 54:6).

  • Φόβος και τρόμος (Ψαλμ. 54:6).

Η φράση γνωστή και στην Καινή Διαθήκη.

  • Ων ουκ έστιν αριθμός (Ψαλμ. 39:13, 103:25).

  • Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησες (Ψαλμ. 104:24).

  • Ως κόρην οφθαλμού (Ψαλμ. 16:8).

  • Δανείζει Θεώ, ο ελεών πτωχόν (Παρ. 19:17).

  • Εάν πεινά ο εχθρός σου, ψώμιζε αυτόν (Παρ. 25:21).

  • Εκ πολυλογίας ουκ εκφεύγεις αμαρτίαν (Παρ. 10:19).

  • Ου γινώσκεις τι τέξεται η επιούσα (Παρ. 27:1).

  • Ον αγαπά Κύριος παιδεύει (Παρ. 3:12).

  • Ο σπείρων φαύλα θερίσει κακά (Παρ. 22:8).

  • Υιός σοφός ευφραίνει πατέρα (Παρ. 10:1).

  • Καιρός παντί πράγματι (Εκκλ. 3:1,17).

  • Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης (Εκκλ. 1:2, 12:8).

  • Αδαμιαία περιβολή (Γένεσις).

  • Άνοιξαν οι καταρράχτες του ουρανού (Γεν. 7:11).

  • Άνοιξε η γη και τον κατάπιε (Ψαλμ. 105:17).

  • Αντί πινακίου φακής (Γεν. 25:34).

  • Απαγορευμένος καρπός (Γένεσις).

  • Αποδιοπομπαίος τράγος (Λευιτ. 16:21,22).

  • Γης Μαδιάμ (Γεν. 25:2, Αριθμ. 31:7-12).

Τα έκανε γης Μαδιάμ λέγεται σήμερα ότι κατέστρεψε κάποιος τα πάντα.

  • Σαν τον άμμο της θάλασσας (Γεν. 41:49).

  • Ιώβεια υπομονή.

  • Μάννα εξ ουρανού (Έξ. 16:14-16).

  • Ισχνές αγελάδες – Παχιές αγελάδες (Γεν. 41:1-7).

  • Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση (Α’ Χρον. 18:26).

  • Πληγή του Φαραώ.

  • Σόδομμα και Γόμορρα (Γεν. 19:24,25).

  • Όσον απέχει ο ουρανός από τη γη (Ησ. 55:9).

  • Φύλον συκής.

  • Σολομώντειος δικαιοσύνη.

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΟ

  • Γενεές δεκατέσσερις (Ματθ. 1:1).

  • Εχάρησαν χαράν μεγάλη σφόδρα (Ματθ. 2:10).

  • Κλαυθμός και οδυρμός (Ματθ. 2:18).

  • Ήγγικεν η ώρα (βασιλεία των ουρανών) (Ματθ. 3:2, 4:17)

  • Όταν φτάσει ο χρόνος τέλεσης ενός γεγονότος.

  • Φωνή βοώντος εν τη ερήμω (Ματθ. 3:3, Μαρκ. 1:3, Λουκ. 3:4, Ιωάν.23

  • Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσετ’ άνθρωπος (Ματθ. 4:4, Λουκ. 4:4).

  • Ύπαγε οπίσω σατανά (Ματθ. 4:10, Λουκ. 4:8).

  • Πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν (Ματθ. 4:23, 9:35).

  • Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι (Ματθ. 5:3).

  • Χαίρετε και αγαλλιάσθε (Ματθ. 5:18).

  • Όστις σε ραπίσει επί την δεξιάν σιαγόνα… (Ματθ. 5:39).

  • Επί δικαίους και αδίκους (Ματθ. 5:45).

  • Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου (Ματθ. 6:3).

  • Τον άρτον ημών τον επιούσιον (Ματθ. 6:11).

  • Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν (Ματθ. 6:24, Λουκ. 16:13).

  • Αρκετόν τη ημέρα η κακία αυτής (Ματθ. 6:34).

  • Μη κρίνετε ίνα μη κριθείτε (Ματ. 7:1, Λουκ. 6:37).

  • Το άγιον τοις κυσί (Ματθ. 7:6).

  • Αντείτε και δοθήσεται υμίν (Ματθ. 7:7).

  • Ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη (Ματθ. 8:20, Λουκ. 9:58).

  • Δωρεάν ελάβετε δωρεάν δότε (Ματθ. 10:8).

  • Ο έχων ώτα ακουέτω (Ματθ. 11:15, 13:9, 13:43).

  • Ο μη ων μετ’ εμού κατ’ εμού εστί (Ματθ. 12:30, Λουκ. 11:23).

  • Την κεφαλήν αυτού επί πίνακι (Ματθ. 14:11).

  • Τι ωφελήσει άνθρωπον εάν τον κόσμον όλον κερδήσει την δε ψυχήν αυτού ζημιωθεί; (Ματθ. 16:26).

  • Και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν (Ματθ. 19:5, Μαρκ. 10:7).

  • Ους ο Θεός συνέζευξε άνθρωπος μη χωριζέτω (Ματθ. 19:6, Μαρκ. 10:9).

  • Και οι έσχατοι πρώτοι (Ματθ. 19:30, Μαρκ. 10:31).

  • Λίθον ον απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες ευρέθη εις κεφαλήν γωνίας (Ματθ. 21:42, Μαρκ. 12:10, Λουκ. 20:17).

  • Τάυτα έδει ποιήσαι κακείνα μη αφιέναι (Ματθ. 23:23, Λουκ. 11:42).

  • Αρχή ωδίνων (Ματθ. 24:8).

  • Ιδού ο νυμφίος έρχεται (Ματθ. 25:6).

  • Τα δε ερίφια εξ ευωνύμων (Ματθ. 25:33).

  • Απενίψατο τας χείρας (ο Πιλάτος) (Ματθ. 27:24).

  • Πριν αλέκτωρ φωνήσει τρις απαρνήσει με (Ματθ. 26:34, Λουκ. 22:34, Ιωάν. 13:38).

  • Παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο (Ματθ. 26:39).

  • Το μεν πνεύμα πρόθυμον η δε σαρξ ασθενής (Ματθ. 26:41, Μαρκ. 14:38).

  • Διαμερίσαντο τα ιμάτια (βαλόντες κλήρον) (Ματθ. 27:24).

  • Άλλους έσωσε, εαυτόν ου δύναται σώσαι (Μαρκ. 15:31).

  • Και έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης (Ματθ. 27:64).

  • Απόδοτε τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του θεού τω Θεώ (μαρκ. 12:17, Λουκ. 20:25).

  • Ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι (Λουκ. 3:11).

  • Ουδείς προφήτης δεκτός εν τη πατρίδι αυτού (Λουκ. 4:24).

  • Ου χρείαν έχουσι οι υγιαίνοντες ιατρού (Λουκ. 5:31).

  • Μεριμνάς και τυρβάζει περί πολλά ενός δε έστι χρεία (Λουκ. 10:41).

  • Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσετε (Λουκ. 14:11, 18:14).

  • Αγρόν ηγόρασα (Λουκ. 14:18).

  • Άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι (Λουκ. 23:34).

  • Μνήσθητί μου Κύριε (Λουκ. 23:42).

  • Εν αρχή ην ο λόγος (Ιωάν. 1:1).

  • Ευρίσκει Φίλιππος το Ναθαναήλ (Ιωάν. 1:46).

  • Ερευνάτε τας γραφάς (Ιωάν. 5:39).

  • Ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω (Ιωάν. 8:7).

  • Βάλε τη μάχαιρα εις την θήκην (Ιωάν. 18:11).

  • Τετέλεσται (Ιωάν. 19:30).

  • Ειρήνη υμίν (Ιωάν. 20:19).

  • Τον δάκτυλόν (μου) εις τον τύπον των ήλων (Ιωάν. 10:25).

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις