Η ισχυρότερη προσωπικότητα όχι απλώς σε αυτές τις δύο χιλιετίες αλλά σε όλη την ανθρώπινη ιστορία είναι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ.
Περιοδικό Time
Από την άποψη ενός ιστορικού, αν επρόκειτο να κρίνω με αυστηρότητα, ο Ιησούς στέκεται στην ιστορία ο πρώτος.
H. G. Wells
Διάσημος ιστορικός του 20ού αιώνα
Αφορμή για να γράψω τα όσα επακολουθούν, είναι δύο φαινομενικά μεταξύ τους ασύμπτωτα γεγονότα, αλλά στην πραγματικότητα όχι και τόσο. Με το καταλάγιασμα των πρώτων εορτασμών της (υποτιθέμενης) εισόδου μας στο νέο millennium, ο παγκόσμιος Τύπος ασχολήθηκε με ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Ποιο υπήρξε το πρόσωπο της χιλιετίας καθώς και το πρόσωπο της εκατονταετίας. Για την τελευταία, ομόφωνα γκάλοπ και ειδικοί απεφάνθησαν ότι το πρόσωπο που τη «χαρακτήρισε» και άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του, ήταν ο παγκοσμίου φήμης φυσικομαθηματικός Albert Einstein, λόγω της μεγάλης προσφοράς του στην επιστήμη με τη γνωστή θεωρία της σχετικότητας.
Όσον αφορά όμως το πρόσωπο της χιλιετίας, εκεί οι απόψεις διχάστηκαν. Αλλά πάντως, επικεντρώθηκαν κυρίως σε τέσσερα πρόσωπα. Στον προμνημονευθέντα διάσημο επιστήμονα, στον πολιτικό-κοινωνικό φιλόσοφο Karl Marx, στον μεγάλο Άγγλο αστρονόμο και φυσικό Sir Isaac Newton (την αξία του οποίου αναγνώρισε και ο ίδιος ο Einstein, λέγοντας ότι για όσα μάς προσέφερε αξίζει τη λατρεία μας), και στον περίφημο ιδρυτή της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών Κάρολο Δαρβίνο. Νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι και οι τέσσερις αυτοί υπήρξαν μεγάλες προσωπικότητες και ο καθένας επέδρασε στην ανθρωπότητα με τον τρόπο του. Έχω όμως τη γνώμη ότι το πρόσωπο της χιλιετίας, αν και δεν γεννήθηκε μέσα σ’ αυτή τη χιλιετία, είναι μια άλλη πολύ μεγαλύτερη προσωπικότητα που εμφανίστηκε ως άνθρωπος στην αρχή περίπου της 1ης χιλιετίας και με το έργο Του επηρέασε έμμεσα ή άμεσα και αυτούς τους τέσσερις. Τους τρεις θετικά και τον τέταρτο εξ αντιδιαστολής έστω, κάπως διαφορετικά.
Ομιλώ και εννοώ τον από Ναζαρέτ Ιησού, τη μοναδική αυτή προσωπικότητα που επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει την ανθρωπότητα όσο κανείς άλλος, αφού χώρισε τον χρόνο στα δύο, αλλά και την ανθρωπότητα στα δύο – σε υπέρ Χριστόν ανθρώπους και κατά Χριστού.
Και προς άρση πάσης παρεξηγήσεως, εξηγούμαι αμέσως. O Marx (και ο μαρξισμός γενικότερα) τα περί κοινωνικής δικαιοσύνης, ισότητας, κοινοκτημοσύνης κ.λπ. τα έλαβε από προϋπάρχον υλικό, και μάλιστα, μέσω του Hegel έμμεσα, από τον πρωτόγονο χριστιανισμό, στον οποίο κατά τις Πράξεις των Αποστόλων, δεν υπήρχε ενδεής μεταξύ των χριστιανών και ήσαν πάντα κοινά σ’ αυτούς. Η μαρξιστική αρχή αμοιβής ανάλογα με τις ανάγκες εκάστου, ανάγεται στην πρώτη χριστιανική Εκκλησία όπου δίδονταν «πᾶσι καθότι ἄν τις χρείαν εἶχε». Επίσης και οι ρίζες της θεωρίας της υπεραξίας του Marx βρίσκονται στο 5ο κεφ. της επιστολής του αγίου Ιακώβου. Ακόμη, ο πρώιμος μαρξισμός (δεκαετία 1840) διά στόματος Marx, αναγνώρισε την αξία αυτής της διδασκαλίας που ο Χριστός είχε στο κέντρο της διδαχής Του – την αγάπη. Ο Marx τότε κήρυσσε μία τάξη πραγμάτων στην οποία νόμισμα δεν θα είναι το κέρδος και τα εμπορεύματα αλλά «η αγάπη θα ανταλλάσσεται με αγάπη, η εμπιστοσύνη με εμπιστοσύνη» (πρβ. G. Steiner, Errata, σελ. 112).
Ο Einstein σαν επιστήμων ήταν ταπεινός. Όπως γράφει στο βιβλίο του Πώς βλέπω τον κόσμο (σελ. 9,30) προσπαθούσε να συλλάβει ένα απειροελάχιστο μέρος της νοημοσύνης που εκδηλώνεται στο σύμπαν, γιατί υπάρχει μία διάνοια απείρως ανώτερη από τον άνθρωπο. Ακόμη έγραψε:
«Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τα λόγια του Ιησού είναι αξιοθαύμαστα... Αν βγάλουμε από τον ιουδαϊσμό, που δίδαξαν οι Προφήτες και τον χριστιανισμό όπως τον δίδαξε ο Χριστός, όλες τις μεταγενέστερες προσθήκες... τότε μας απομένει μια διδασκαλία που μπορεί να θεραπεύσει όλες τις κοινωνικές ασθένειες της ανθρωπότητας» (όπ. παρ. Σελ. 113).
Ο Sir Isaac Newton, ο «πατέρας της ουράνιας μηχανικής», είναι γνωστό ότι υπήρξε ευσεβέστατος χριστιανός. Αφιέρωσε μάλιστα, περισσότερες λέξεις στα έργα του για ζητήματα θεολογικά παρά για επιστημονικά, και μεταξύ άλλων, έγραψε ένα ογκώδες βιβλίο με σχόλια για τις προφητείες του Δανιήλ και της Αποκάλυψης.
Τέλος, ο Δαρβίνος, ενώ σπούδαζε να γίνει ιερέας, επειδή δεν μπορούσε να κατανοήσει τον Θεό της Βίβλου και ιδιαίτερα της Παλαιάς Διαθήκης –όπως συχνά συμβαίνει και σε πολλούς σήμερα– και επειδή δυσαρεστήθηκε με τη διαφωνία και πολυφωνία των πολλών δογμάτων, έγινε σιγά σιγά αγνωστικιστής και κατέληξε στο να διατυπώσει τη δική του θεωρία. Έφθασε δηλαδή εκεί που έφθασε, εξ αντιδιαστολής με αυτό που δεν κατανόησε, χωρίς όμως να γίνει και εντελώς αθεϊστής. Διότι αναγνώρισε ότι στο ερώτημα αν υπάρχει Θεός, τα μεγαλύτερα πνεύματα της επιστήμης απαντούν θετικά. Και ακόμη, στο βιβλίο του, Η καταγωγή των ειδών, έκανε λόγο για ένα δημιουργό που ενεφύσησε ζωή, σε μια αρχική ή σε λίγες μορφές ζωής, και από εκεί ξεκίνησε όλη η καταγωγή της βιοποικιλότητας. Και οι τέσσερις λοιπόν μεγάλες προσωπικότητες της 2ης χιλιετίας, επηρεάστηκαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο από τη μοναδική προσωπικότητα, του από Ναζαρέτ Ιησού.
Και στο σημείο αυτό, έρχομαι να σχολιάσω το δεύτερο γεγονός που, όπως είπα στην αρχή, φαίνεται ότι είναι άσχετο αλλά δεν είναι. Η χώρα μας τον τελευταίο καιρό κατακλύζεται από βιβλία επωνύμων και μη, που εκουσίως αγνοούντες ότι η Βίβλος είναι το best seller των αιώνων και η καρδιά της ο Χριστός, προσπαθούν «κομίζοντες γλαύκα» να μικροποιήσουν τα μεγάλα, για να μεγεθυνθούν οι ίδιοι. Ενώ, δηλαδή, για τους πιστούς χριστιανούς, ο Ιησούς Χριστός όχι μόνο υπήρξε ιστορικό πρόσωπο, αλλά κατά την ομολογία και διακήρυξη του ίδιου του Ιησού, ο Μεσσίας, ο μονογενής Υιός του Θεού και μία καθ’ όλα άγια προσωπικότητα, και κατά γενική αναγνώριση διάσημων ιστορικών του 20ού αιώνα (H. G. Wells, Arnold J. Toynbee, Will Durant, κ.ά.) «ο πρώτος στην ιστορία, καθ’ όσον και οι γενικές γραμμές της ζωής, του χαρακτήρος και της διδασκαλίας του παραμένουν λογικώς διαυγείς», για δικούς μας συγγραφείς, ο Ιησούς διδάσκει «σφαξίματα του Δευτερονομίου», αποκαλεί τάχα τους Έλληνες σκυλιά, πιστεύει σε ένα Θεό που είναι σκληρός και μισογύνης, καθόσον ο εβραιοχριστιανικός Θεός είναι «ρατσιστής, φαλλοκράτης και φιλοπόλεμος»! Αυτά τα διάβασα σε κάποιο βιβλίο ενός που τιτλοφορείται μάλιστα και Δρ. Θεολογίας, όπου με ηθελημένη άγνοια, προκρούστειες μεθόδους, ερμηνείες και παρερμηνείες και σύγχυση φρένων, γράφονται λίβελοι κατά του χριστιανισμού. Κάποιοι άλλοι μας λένε κάτι άλλο. Ότι ο Ιησούς της Ναζαρέτ ήταν ένας ολιγογράμματος μαραγκός ή χωρικός που όργωνε τα χωριά της Γαλιλαίας με μια δράκα οπαδών του, κηρύττοντας την αγάπη και την εγγύτητα του τέλους... Αλλά με αυτή την υπεραπλουστευμένη άποψη, δεν δίνουν καμιά ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα της προέλευσης της ρηξικέλευθης διδασκαλίας Του, ούτε μπορούν να εξηγήσουν τη μοναδική προσωπικότητά Του, ούτε τα θαύματά Του, ούτε την άμεση μετάδοση των ιδεών Του από τους οπαδούς Του, παρά τον πρόωρο και βίαιο θάνατό Του, που λογικά θα τους διέλυε.
Τέλος, μερικοί άλλοι ισχυρίζονται ότι ο απόστολος Παύλος ήταν μέγας αντιφεμινιστής και σεξουαλικά ανίκανος και παρανοϊκός! Και ο Χριστός είχε ερωτική ζωή με τη Μαρία τη Μαγδαληνή και με τη Μάρθα ακόμη, την αδελφή του Λαζάρου και ο Ιούδας πρόδωσε τον Κύριο εξ αντιζηλίας ερωτικής για τη Μαγδαληνή! Τέτοιες φαντασιοκοπίες, βέβαια, περνάνε εύκολα στο ευρύτερο κοινό με τον μανδύα της τέχνης υπό μορφή μυθιστορήματος, όπως έκαναν και οι Norman Mailer, Jose Saramago και ο Καζαντζάκης στον Τελευταίο πειρασμό. Μας ξαναφέρνουν, δηλαδή, τέτοιοι συγγραφείς στην επιφάνεια και αναμηρυκάζουν μετά από αιώνες, τις λοιδορίες του Κέλσου, τις ειρωνείες και τον σκεπτικισμό του Πορφύριου, τις διδασκαλίες του Μάνη και του Μαρκίωνα (περί δήθεν κακού Θεού της Παλαιάς Διαθήκης και καλού της Καινής Διαθήκης), και τις βλάσφημες ιδέες των γνωστικών, όπου σ’ αυτούς για πρώτη φορά περί τα τέλη του 2ου με αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα διατυπώνονται παρόμοιες απόψεις, και στο απόκρυφο Ευαγγέλιο του Φιλίππου διαβάζουμε ότι ο Ιησούς είχε ερωτισμό και φιλούσε τη Μαρία τη Μαγδαληνή στο στόμα! Έτσι, αργότερα, τον 6ο αιώνα μ.Χ., δημιουργήθηκε και ο μύθος ότι η Μαρία η Μαγδαληνή ήταν πόρνη – ενώ τα Ευαγγέλια επ’ αυτού δεν λέγουν τίποτα, παρά μόνο ότι ήταν απλά δαιμονισμένη που θεράπευσε ο Ιησούς. Έτσι δημιουργήθηκαν τέτοιοι και άλλοι γραώδεις μύθοι, στους οποίους στρέφονται οι σημερινοί δοκησίσοφοι για να μας αποκαλύψουν... σεσιγημένες αλήθειες. Καθόλου παράδοξο αυτό. Γιατί ο Ιησούς από τότε που εμφανίστηκε εξακολουθεί να είναι «σημεῖον ἀντιλεγόμενον» όπως και το Ευαγγέλιό Του. Και, ο κατά τα άλλα μισογύνης απόστολος Παύλος, που έγραψε μεταξύ των άλλων ότι δεν υπάρχει άρσεν και θήλυ, βάρβαροι, Έλληνες, δούλοι ή ελεύθεροι, «πάντες εσείς είσθε ένα, χάρη στον Χριστό», και ακόμη, «ούτε ο άνδρας νοείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα, ούτε η γυναίκα από τον άνδρα» (Γαλ. 3:28· Α´ Κορ. 11:11), είχε προβλέψει ότι οι άνθρωποι «ἐν ὑστέροις καιροῖς» θα απομακρύνονταν από την αλήθεια και θα εκτρέπονταν σε μύθους. Και για να μη μακρηγορήσω περισσότερο, κλείνω με τα λόγια του μεγάλου Γάλλου μαθηματικού και στοχαστή Pascal, που νομίζω πως ταιριάζουν στην περίπτωση:
«Υπάρχει στη Βίβλο φως και σκοτάδι... Άλλους για να τους φωτίσει και άλλους για να τους ρίξει στο σκοτάδι. Ακόμα και στα φωτεινά σημεία της Βίβλου όλα πηγαίνουν άσχημα για τους άλλους, που τη βλασφημούν εξαιτίας των σκοτεινών σημείων που δεν καταλαβαίνουν» (Σκέψεις 564, 575, 578).
Οι χριστιανομάχοι ανά τους αιώνες έρχονται και παρέρχονται... λησμονημένοι. Αντίθετα, ο Ιησούς μένει το πρόσωπο των χιλιετιών: Ο Αυτός και χθες και σήμερα και αύριο.
Θα μπορούσα να πω πιο πολλά επί του θέματος. Αλλά θ’ αρκεστώ σ’ αυτά που θαυμάσια ειπώθηκαν για το πρόσωπο του Ιησού της Γαλιλαίας από κάποιον ανώνυμο, ο οποίος στηρίχθηκε και σε κάποιες σκέψεις του Pascal:
«Γεννήθηκε σ’ ένα ασήμαντο χωριό από μια απλή χωρική. Δούλεψε στο μαγαζί ενός μαραγκού μέχρι τα 30 του χρόνια. Ύστερα επί τρία χρόνια ήταν ένας περιπλανώμενος κήρυκας. Δεν απέκτησε ούτε σπίτι ούτε οικογένεια. Δεν πήρε κανένα πτυχίο. Δεν ταξίδεψε ποτέ πιο πέρα από 200 μίλια από τον τόπο όπου γεννήθηκε. Δεν υπήρξε στη ζωή του τίποτε από αυτά που συνήθως συνοδεύουν τους μεγάλους. Εκτός από τον εαυτό του δεν είχε τίποτα και κανένα να τον προβάλει. Ήταν μόνο 33 χρόνων, όταν η κοινή γνώμη στράφηκε εναντίον του. Οι φίλοι του τον εγκατέλειψαν. Τελικά οι εχθροί του τον σταύρωσαν ανάμεσα σε δύο ληστές. Νεκρό πια, τον τοποθέτησαν σ’ έναν τάφο που από συμπόνια τού παραχώρησε ένας φίλος. Πέθανε στα μισά χρόνια του Κάρολου Marx, του Μάο, του Κομφούκιου, του Βούδα και του Μωάμεθ. Ήλθαν και έφυγαν 20 αιώνες από τότε, όμως ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να είναι η δεσπόζουσα μορφή του ανθρώπινου γένους. Τα τρία χρόνια της διδαχής του είχαν απείρως μεγαλύτερη επίδραση στον κόσμο από τη διδαχή των συνολικά 130 χρόνων της διδαχής του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Δεν υπήρξε ζωγράφος. Κι όμως οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Λεονάρδος Ντα Βίντσι και ο Ραφαήλ, εμπνεύστηκαν τα έργα τους από το πρόσωπο και τη ζωή του. Δεν έγραψε ποιήματα. Κι όμως οι επιφανέστεροι ποιητές, όπως ο Δάντης, ο Μίλτον, ο Έλιοτ, η Μιστράλ εμπνεύστηκαν απ’ αυτόν. Δεν έκανε μουσικές συνθέσεις. Κι όμως ο Χάιντ, ο Χαίντελ, ο Μπετόβεν, ο Μπαχ και ο Μέντελσον έγραφαν συμφωνίες και ορατόρια, για να τον δοξολογήσουν. Δεν έγραψε κανένα βιβλίο. Κι όμως οι βιβλιοθήκες δεν μπορούν να χωρέσουν όσα βιβλία έχουν γραφεί γι’ αυτόν. Δεν υπήρξε γιατρός. Κι όμως έχει θεραπεύσει περισσότερες καρδιές απ’ όσες έχουν θεραπεύσει όλοι οι γιατροί του κόσμου. Χωρίς χρήματα και στρατό κατέκτησε περισσότερα εκατομμύρια απ’ όσα κατέκτησε ο Αλέξανδρος, ο Καίσαρ και ο Ναπολέων... Και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι όλες οι στρατιές που παρήλασαν ποτέ, όλοι οι στόλοι που ταξίδεψαν, όλα τα κοινοβούλια που συνεδρίασαν, όλοι οι βασιλιάδες που βασίλεψαν, όλα αυτά μαζεμένα, δεν επηρέασαν τη ζωή του ανθρώπου πάνω στη γη όσο την επηρέασε η Μοναδική Αυτή Ζωή».