Ποιος πρέπει πρώτα ν’ αλλάξει

Επί αιώνες, να μην πω χιλιετίες, από τότε που υπάρχουν συγκροτημένες κοινωνίες, και, κυρίως, κατ’ ευφημισμόν Δημοκρατίες στη Δύση, τους διανοητές, αλλά και τους απλούς πολίτες, τους απασχολεί το ερώτημα «Τις και τι πταίει». Τι δεν πάει καλά, και συνεχίζεται η κοινωνική ανισότης, οι αδικίες, η φαυλοκρατία, οι διαπλοκές, η διαφθορά, τα οικονομικά σκάνδαλα κ.λπ. Πολλοί διανοητές και οικονομολόγοι, για τους πολέμους, τις σφαγές, τα εγκλήματα, τις αδικίες κ.λπ. επιρρίπτουν ευθύνες στον ωμό καπιταλισμό ή στο νεοφιλελευθερισμό. Άλλοι μέμφονται τον (αν)υπαρκτό σοσιαλισμό των πρώην κομμουνιστικών χωρών και τις αποτυχημένες δια-κυβερνήσεις τους, άλλοι το νεοφασισμό και τους ρατσιστές ακροδεξιούς που πυροδοτούν μίση, άλλοι την παγκοσμιοποίηση που εξαθλιώνει τους φτωχούς, και ούτω καθ’ εξής. Ιδεολογίες, οικονομικά και πολιτικά προγράμματα και οράματα, συγκρούονται στην κονίστρα της κοινωνίας και δοκιμάζονται σκληρά, αναδεικνυόμενα αδόκιμα, ανεπαρκή, και εν πολλοίς ουτοπικά.

Μικροαλλαγές και μικροβελτιώσεις σε κάποιους τομείς, γίνονται βέβαια κατά καιρούς, από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, αλλά τα κύρια και καίρια προβλήματα, εξακολουθούν να υπάρχουν και να ταλανίζουν τις φτωχότερες τάξεις, που μαστίζονται οικονομικά με τον καλπάζοντα πληθωρισμό, την ανεργία των νέων, τις περικοπές συντάξεων ηλικιωμένων κ.λπ. στις κατ’ ευφημισμόν Δημοκρατίες, που κατ’ ουσίαν είναι οικονομικές ολιγαρχίες. Από αρχαιοτάτων χρόνων, ένας διάσημος διανοητής παρατήρησε ότι «άνθρωπος κατεξουσιάζει άνθρωπον προς βλάβην του», και ο Θουκυδίδης επεσήμανε ότι, οι πόλεμοι και οι ανισότητες θα συνεχίζονται εφ’ όσον δεν αλλάζει η ανθρώπινη φύση.

Εδώ, βρίσκεται νομίζω, και η ουσία του προβλήματος που επεσήμαναν ήδη υπαρξιακοί διανοητές. Τα πολιτικά προγράμματα και οράματα των κομμάτων και των κυβερνήσεων για μια καλύτερη ζωή, με μείωση της ψαλίδας ανισότητας μεταξύ πλουσίων και πτωχών, με πάταξη της φοροδιαφυγής των εχόντων, με καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη πτωχών κ.λπ. σε οποιαδήποτε χώρα, όσο καλοπροαίρετα κι αν φαίνονται, απ’ όποιον πολιτικό χώρο κι αν προέρχονται, είναι κατά τη γνώμη μου ανεπαρκή, ουτοπικά, καταδικασμένα σε παταγώδη αποτυχία. Και τούτο, διότι, δεν λαμβάνουν υπ’ όψη τους τον παράγοντα άνθρωπο και ιδίως την ανθρώπινη φύση. Νομίζουν ότι πρέπει να αλλάξουν πρώτα οι κοινωνικές δομές, οι θεσμοί, η νομοθεσία κ.άλλ., και έτσι, θα καλυτερεύσει η ζωή του ανθρώπου εν κοινωνία. Ενώ, πρέπει να γίνει το αντίστροφο. Να αλλάξει ο ίδιος ο άνθρωπος. Αν δεν αλλάξει ο άνθρωπος, τίποτα δεν πρόκειται ουσιαστικά να αλλάξει στην κοινωνία. Το πρόβλημα, το πολιτικό – οικονομικό, είναι στην ουσία του πρόβλημα ηθικό. Πρέπει πρώτα να ηθικοποιηθεί ο άνθρωπος, να θελήσει να γίνει έντιμος πολίτης, να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. Όταν αφήσει κατά μέρος τις εγωκεντρικές ενορμήσεις, και κοιτάξει με αλτρουιστική διάθεση το κοινωνικό σύνολο, όταν δει όπως οι Μαλαβάτι, ότι ο ίδιος είναι ο φταίχτης σε πολλά, τότε, δεν θα χρειάζεται να αναζητά τους άλλους φταίχτες για τα κοινωνικά προβλήματα. Οι κοινωνίες συγκροτούνται από άτομα. Δηλ., από αδιαφοροποίητες μονάδες συνόλου. Όταν όμως τα άτομα αποκτήσουν ηθοπαιδεία και μετατραπούν σε πρόσωπα (προς+ωψ = αυτός που έχει την όψη στραμμένη προς κάποιον ή κάτι), υπεύθυνα τόσο στον εαυτό τους, όσο (και περισσότερο) στους άλλους, τότε θα προοδεύσει και το κοινωνικό σύνολο. Θα βελτιωθούν οι όροι διαβίωσης, θα εγερθούν υπεύθυνοι, έντιμοι και αδιάφθοροι πολιτικοί, που θα ενδιαφέρονται πρωτίστως για τους πολίτες, για την κοινωνία και την ευημερία της χώρας, και όχι για τα μικροκομματικά και τα εγωιστικά ατομοκεντρικά τους συμφέροντα. Τότε, πολλά μπορούν να αλλάξουν επί τα βελτίω σε μια ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία και έτσι μπορεί να παταχθεί αποτελεσματικά η διαφθορά και η διαπλοκή. «Το τω σμήνει μη συμφέρον μηδέ τη μελίσση συμφέρει» έγραφε ο Μάρκος Αυρήλιος, ο στωικός Ρωμαίος Αυτοκράτωρ στο έργο του Εις Εαυτόν. Και συμπληρώνει: «Οι άνθρωποι γεγόνασιν αλλήλων ένεκεν· ή δίδασκε ή φέρε» (οι άνθρωποι είναι καμωμένοι ο ένας για χάρη του άλλου· ή δίδασκέ τους, λοιπόν, ή υπόμενέ τους). Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό και αποδεκτό από όλους, αν θέλουμε να καλυτερέψουν τα πράγματα ουσιαστικά. Ιδιαίτερα στη χώρα μας που μαστίζεται σφόδρα από τα σκάνδαλα και τη διαφθορά.

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις