Κενολογία ή καινολογία;

«Ο συνδρομητής που καλέσατε δεν είναι διαθέσιμος… είναι κατειλημμένος…»

Η ψυχρή, πανομοιότυπη φωνή που ακούγεται συχνά από το κινητό τηλέφωνο φίλου ή γνωστού όταν τον καλούμε, φανερώνει την σύγχρονη πραγματικότητα. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι πολυάσχολος στο να φλυαρεί ασταμάτητα. Να στέλνει πολυάριθμα SMS και να κυκλοφορεί βυσματωμένος. Η εικόνα ενός ανθρώπου που κυκλοφορεί στους δρόμους με καλώδια και ακουστικά στ’ αυτιά και μιλάει ακατάπαυστα λες και είναι σαλεμένος, δεν είναι καθόλου σπάνια. Είναι συχνή. Και η περίπτωση, επίσης, του να καλείς κάποιον στο κινητό τηλέφωνό του πλέον κατ’ επανάληψη, μέχρι ν’ απαντήσει, μια και δεν τον βρίσκεις στο σταθερό που ελάχιστα χρησιμοποιείται, είναι φαινόμενο σε σταθερή καθημερινή βάση.

Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες σοβαρές επαγγελματικές συναλλαγές και επαφές, θα διαπιστώσει ότι, οι περισσότεροι άνθρωποι συνομιλούν με τους φίλους ή τους γνωστούς, απλά… για να συνομιλούν. Για να σπάσουν την ανία τους και να μεταδώσουν στους άλλους, όχι κάτι το ουσιαστικό και το σημαντικό, αλλά κάτι το εφήμερο, το ανούσιο, το ανόητο, ίσως, την κοινώς λεγόμενη σαχλαμάρα και την είδηση που στην ουσία είναι σπερμολογία, ψεύτικη είδηση, συκοφαντία ίσως, φθηνό κουτσομπολιό, πληροφορίες που έχουν να κάνουν με την προσωπική ζωή κάποιων επώνυμων, και όχι με ιδέες ή γεγονότα της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της τέχνης, της θρησκείας, της παιδείας κ.λπ. και με θέματα γενικής εποπτείας ή προβληματισμού.

Αλλά, και στις περισσότερες περιπτώσεις που συναντιούνται από κοντά οι άνθρωποι, πάλι δεν έχουν κάτι το σημαντικό να πουν και ν’ ανταλλάξουν μεταξύ τους. Η συζήτηση των ανδρών περιστρέφεται γύρω από τον αθλητισμό (το ποδόσφαιρο ιδίως), το χρήμα, τις μπίζνες και το σεξ… Οι συζητήσεις των γυναικών συνήθως, γύρω από τη μόδα, το χτένισμα, την καθημερινότητα των celebrities και των αστέρων της μουσικής και της TV, γύρω από το νοικοκυριό και τα παιδιά. Φίλοι μπορεί να βλέπονται συχνά και να συζητούν για τα ίδια θέματα, με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να έχουν κάτι πιο σπουδαίο ν’ ανταλλάξουν, χωρίς να θέλουν να σκεφτούν ή να προβληματισθούν για τα σπουδαιότερα και πιο ενδιαφέροντα θέματα στη ζωή.

Με λίγα λόγια, ο σύγχρονος άνθρωπος αναλίσκει το χρόνο του σε μία απέραντη ασημαντολογία… ή κενολογία. Μια κενολογία που δεσπόζει όλο και περισσότερο σ’ όλες τις πτυχές της ζωής, αφού η τηλεόραση και το Internet, ο κόσμος του Facebook και του Tweeter, μπορούν να κατακλύσουν – βομβαρδίσουν κυριολεκτικά τη διάνοια του ανθρώπου με χιλιάδες ανόητες ή ασήμαντες πληροφορίες, εικόνες και ψυχαγωγίες, χωρίς να τους μεταδώσουν ουσιαστική, πολύτιμη γνώση. και, ακόμη περισσότερο αυτό που χρειάζεται περισσότερο: κατασταλαγμένη γνώση, πρακτική σοφία, ηθική διαπαιδαγώγηση, ορθό προσανατολισμό και στόχους στη ζωή. «Πού είναι η σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση», είναι ένας προφητικός στίχος του T.S. Elliot που έγραψε πριν από χρόνια, έχοντας υπόψη του την εποχή του.

Ο απύθμενος αυτός βερμπαλισμός, η φθηνή κατακλύζουσα κενολογία της εποχής μας, η αδολεσχία, είναι ασφαλώς, ένα νέο φαινόμενο που βοηθήθηκε τα μάλα από την εξέλιξη της σύγχρονης τεχνολογίας, που έφθασε πρόσφατα σε κατάσκευή υβριδίου, τηλεφώνου, υπολογιστή και κάμερας, συνδεδεμένων στο διαδίκτυο. Αλλά και από τον αγχώδη, τον βιαστικό τρόπο ζωής, με τη συμπίεση του χρόνου σ’ ένα «χρονικό κονσερβοκούτι». Όλα πρέπει να τα κάνεις βιαστικά, πιεστικά, καταπιεστικά, στο λίγο χρόνο που σου έχουν αφήσει οι άλλοι (εργοδότες, γονείς, παιδιά, φίλοι, κοινωνικές υποχρεώσεις, T.V., και άλλα) και στον ελάχιστο χρόνο που έχεις εσύ επιτρέψει στον εαυτό σου για τον εαυτό σου. Γι’ αυτό υπάρχουν όλα τα ταχυ- και express, τα Fax και τα Fast. Γι’ αυτό έχουμε από Fast Food μέχρι Fast Sex… Οι συνομιλίες, είτε διακεκομμένες και συνεχόμενες, είτε μακρόσυρτες και παφλάζουσες, χωρίς ουσία, για το ασήμαντο, πολλαπλασιάζονται σε βαθμό που κάποιον νηφάλιο άνθρωπο τον προβληματίζουν σοβαρά εάν δεν τον εκνευρίζουν σε ύψιστο  βαθμό.

Αλλά οι συζητήσεις για το ασήμαντο, οι κενολογίες, οι χαζολογίες, είναι ακριβώς εκείνο, που προκαλεί ανακυκλωμένη αφόρητη ανία στην εποχή μας. Η ρηχότης του σύγχρονου ανθρώπου, συμβαδίζει με τη δυστυχία του, με το συναισθηματικό του μπλοκάρισμα, με την πνευματική μιζέρια του, το υπαρξιακό κενό, σε μια εποχή που υπεραφθονεί η παντοειδής γνώση… Η τελευταία, όμως, όπως αποδείχθηκε και αποδεικνύεται, δεν μπορεί από μόνη της να τον οδηγήσει στην ικανοποίηση, την ευτυχία. Και τούτο, διότι, δεν οδηγεί σε δημιουργία εποικοδομητικών σχέσεων. Η δημιουργία εποικοδομητικών – διαπροσωπικών σχέσεων, όπως αποδεικνύεται από σύγχρονες επιστημονικές έρευνες, είναι αποτέλεσμα σοβαρών, εμβριθών συζητήσεων σε ουσιώδη υπαρξιακά ερωτήματα. Προσπαθώντας κανείς να βγάλει νόημα και συμπεράσματα σ’ έναν, φαινομενικά τουλάχιστον, χαοτικό κόσμο, και συζητώντας επ’ αυτού με άλλους, δένεται μ’ αυτούς και δημιουργεί σοβαρό δεσμό που τον ικανοποιεί, διανοητικά και συναισθηματικά.

Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο “Psychology Journal” από τον Ματθία Μέλ, Ψυχολόγο του Πανεπιστημίου της Αριζόνα κατέδειξε ότι δεν ισχύει το «μη σε νοιάζει για να είσαι χαρούμενος», αλλά ισχύει το γίνεσαι περισσότερο χαρούμενος όσο ψάχνεις νόημα στη ζωή και όσο οι συν-ζητήσεις σου με άλλους, βρίσκονται προς αυτή την κατεύθυνση.

Συζητήσεις, πάνω στο ρόλο της εκπαίδευσης, για την ηθικότητα της ζωής, για τη φιλοσοφία και τα συναφή διαπορούντα ερωτήματα, για τη μεταφυσική, για την ψυχολογία τύπων, συζητήσεις που αναλύουν χαρακτήρες ή κίνητρα ανθρώπων, αυτές για το Θεό,  θρησκεία και την απόκτηση πνευματικότητας, αποδείχτηκε ότι ικανοποιούν βαθύτερα τους ανθρώπους, από τις ασήμαντες κενολογίες ή τις αφόρητες χαζολογίες που σερβίρουν τα προγράμματα της TV ή τα διάφορα ηλεκτρονικά μέσα και στα οποία αρκούνται οι περισσότεροι.

Μια άλλα μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στις ΗΠΑ, κατέδειξε ότι σε μια καλή συζήτηση, ο εγκέφαλος λειτουργεί όπως όταν απολαμβάνουμε ένα ωραίο γεύμα ή κάνουμε σεξ … Δημιουργείται η ίδια χημική αντίδραση στον εγκέφαλο, με εκείνη που πυροδοτείται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Εκλύεται ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής, που σχετίζεται με την ανταμοιβή και την απόλαυση. Ενώ οι προσωποκεντρικές συζητήσεις κρίθηκαν γενικά ικανοποιητικές, πιο ικανοποιητικές κρίθηκαν, τελικά, εκείνες με τις οποίες μοιραζόμαστε σκέψεις με άλλους, αφού αυτό οδηγεί σε πληθώρα από μακροπρόθεσμα οφέλη για τον οργανισμό, σύμφωνα με τον ψυχολόγο Έντριαν Γουόρντ.

Οι συζητήσεις και οι αναζητήσεις σε υψηλότερο επίπεδο, αυτή η προσπάθεια για προσδιορισμό νοήματος στη ζωή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε αναζήτηση του καινούργιου, του πιο βαθιού, του πιο ενδιαφέροντος, αυτή η κ α ι ν ο λ ο γ ί α, προσφέρει μια ζωή ουσιαστική, μια ζωή με νόημα. Κι αυτή η ζωή με νόημα, είναι σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, ανώτερη (ακόμη και σε βιολογικό – γονιδιακό επίπεδο) από μια απλά ευτυχισμένη ζωή.

Οι επιστήμονες, μάλιστα, έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους στο να ερευνήσουν το πώς το στρες, το άγχος και η στενοχώρια επηρεάζουν αρνητικά το ανθρώπινο γονιδίωμα… κάτι που ασφαλώς συντελεί μεταξύ άλλων και η απέραντη ασημαντολογία, ή κενολογία.

Το βασικό συμπέρασμα της έρευνας ήταν, ότι, αυτοί που έχουν ένα αίσθημα ανιδιοτέλειας και ευγενικού σκοπού, και αναζήτησης βαθύτερου νοήματος στη ζωή, έχουν ταυτόχρονα μια πιο ευνοϊκή έκφραση γονιδίων στον οργανισμό τους. Οι εγωκεντρικές ικανοποιήσεις μπορεί να φέρνουν πρόσκαιρη εφήμερη ικανοποίηση αλλά πραγματικά ευδαίμονες είναι αυτοί που επιδίδονται σ’ αυτό που λέει η λέξη: Σε συν-ζητήσεις σε από κοινού αναζητήσεις, με άλλους πάνω σε ουσιώδη θέματα, πράγμα που τους ικανοποιεί διττά. Γυμνάζουν τη διάνοιά τους εμπλουτίζοντας τις γνώσεις και την σοφία τους, και δημιουργούν σοβαρές διαπροσωπικές σχέσεις που ενισχύουν την κοινωνικότητα. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ψυχαναλυτής του βεληνεκούς του Βίκτωρος Φράνκλ, για να αναζητήσει νόημα ζωής, ακόμα και σε στρατόπεδο συγκέντρωσης όπως έκανε ο ίδιος. Αρκεί να στοχάζεται και να μοιράζεται τις σκέψεις του με άλλους, πάνω σε σοβαρά θέματα.

Η προτροπή και η κατακλείδα των παραπάνω σκέψεων θα μπορούσε να συνοψισθεί: Καινολογία vs Κενολογία. Καινολογία, βέβαια, δε σημαίνει ότι θα πρέπει όλοι οι άνθρωποι να γίνουν φιλόσοφοι και να συζητούν για σπυδαία ζητήματα, αν και όλοι, όταν θέτουμε πολλές φορές απλά ή φαινομενικά αθώα ερωτήματα υπαρξιακού ή μεταφυσικού τύπου, γινόμαστε κατά κάποιον τρόπον φιλόσοφοι…

Καινολογία, σημαίνει, να δούμε τα παλιά ζητήματα και τα νέα προβλήματα με νέο μάτι και να τα προσδώσουμε εμείς την αξία και τη  βαρύτητα που τους αξίζει. Έτσι θα απαλλαγούμε από την αυξανόμενη ματαιολογία, την ασημαντολογία και την βέβηλη κενολογία, που κοντεύουν να μας στραγγαλίξουν ανεπανόρθωτα μέρα με τη μέρα. Η Καινολογία, θα γίνει εφαλτήριο για νέες γόνιμες σκέψεις και λύσεις σε παντός είδους θέματα, ζητήματα και προβλήματα. Από τα πιο μικρά μέχρι τα πιο μεγάλα.

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις