Κριτική του βιβλίου Θρησκεία και Σεξουαλικότητα
του Δημοσθένη Σαβράμη.
Δρ. Κοινωνιολογίας-Θεολογίας-Φιλοσοφίας.
Οι σχέσεις θρησκείας και σεξουαλικότητας, είναι ένα θέμα που αναμφίβολα απασχόλησε πολύ τα τελευταία χρόνια τους διανοούμενους και ιδίως τους κοινωνιολόγους, τους φιλοσόφους και τους ανθρωπολόγους, όπως τους ιδιαίτερα γνωστούς μας Βίλχεμ Ράιχ, Έριχ Φρομ και άλλους. Οι θεολόγοι ασχολήθηκαν ομολογουμένως ανά τους αιώνες αρκούντως, αλλά σπάνια μπόρεσαν να ξεπεράσουν τα καθιερωμένα «στεγανά» και να δουν το όλο θέμα με ευρύτητα πνεύματος και με άλλη οπτική γωνία. Εξαιρέσεις, βέβαια, υπήρξαν και υπάρχουν. Ανάμεσα σ’ αυτές θα πρέπει να συγκαταλέξουμε και τον Δρ. Δημοσθένη Σαβράμη, συγγραφέα του βιβλίου Θρησκεία και Σεξουαλικότητα, που για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1972 στη Γερμανία και πρόσφατα, μετά το θάνατό του (1990), στη γλώσσα μας. Ο συγγραφέας, καθηγητής της Κοινωνιολογίας, της θρησκείας και του Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας και για πολλά χρόνια και σε άλλα Πανεπιστήμια, είναι ίσως ελάχιστα γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, γιατί εκτός από ένα άλλο τολμηρό βιβλίο του, Ο Ιησούς επιζεί των δολοφόνων του (εκδ. Δίδυμοι, 1978), δεν μεταφράστηκαν στη γλώσσα μας άλλες μελέτες του.
Με ρέουσα γλώσσα, σαφήνεια, μεθοδικότητα και χωρίς την ξηρή σχολαστικότητα που παρουσιάζουν τέτοιου είδους εργασίες, ο συγγραφέας υιοθετώντας την άποψη ότι «τα βιβλία είναι μέσα επικοινωνίας και όχι υπνωτικά χάπια» κατορθώνει να πείσει για το μεγαλύτερο μέρος των θέσεών του, που συνοπτικά παρουσιάζει στον πρόλογό του: «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα είναι δύο ζωτικές δυνάμεις και δεν επιτρέπεται να είναι αντιμαχόμενες. Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να δείξει πως ο θεσμοθετημένος χριστιανισμός προκάλεσε, εμβάθυνε και εδραίωσε, όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, την αντίθεση ανάμεσα στη θρησκεία και τη σεξουαλικότητα, με μοιραίες συνέπειες για τους ανθρώπους την κοινωνία και τον ίδιο το χριστιανισμό».
Ο συγγραφέας με έμφαση τονίζει ότι όσοι διακρίνουν τον ερωτισμό από τη σεξουαλικότητα, αποδέχονται από την αρχή το δυαδικό σχήμα πνεύμα-σώμα, που έγινε αφορμή για την εμφάνιση της αντίθεσης μεταξύ θρησκείας και σεξουαλικότητας που οδήγησε στην εχθρική για τη σεξουαλικότητα ηθική. Μέσα σε 200 σελίδες σε πέντε όλο κι όλο κεφάλαια (με τους ενδιαφέροντες τίτλους: Θρησκεία και Σεξουαλικότητα, Η θρησκεία εναντίον της σεξουαλικότητας. Η σεξουαλικότητα εναντίον της θρησκείας, Σεξουαλικότητα και θρησκεία. Η σεξουαλικότητα ανάμεσα στη θρησκεία και την κοινωνία) ο Δημοσθένης Σαβράμης ξεδιπλώνει με θαυμαστή αλληλουχία και συνέπεια το θέμα του δείχνοντας σε τελευταία ανάλυση ότι είναι δυνατή η δόση της αντίθεσης ανάμεσα στη θρησκεία και τη σεξουαλικότητα, διότι οι δυο αυτές ορμέμφυτες δυνάμεις προέρχονται από την ίδια πηγή και αλληλοσυμπληρώνονται.
Τι φταίει λοιπόν και τόσους αιώνες βρίσκονται σε διαμάχη και η σεξουαλικότητα θεωρείται αμαρτία από τους εκπροσώπους κυρίως των θρησκειών; Ο συγγραφέας δεν διστάζει να απαντήσει: Εσφαλμένες προϋποθέσεις και ερμηνείες καταπίεση και υποδούλωση της γυναίκας σε πατριαρχικές και ανδροκρατούμενες κοινωνίες, εκφυλισμός της σε σκεύος ηδονής, ιερά εξέταση, «διωγμοί μαγισσών», απόδοση σατανικών ιδιοτήτων στη γυναίκα («πόρτα που οδηγεί στο διάβολο», την αποκαλούσε ο Τερτυλλιανός), πουριτανικά κινήματα, αγαμία του κλήρου, (άνθρωποι με ανώτερες ιδιότητες), φαρισαϊσμός, επιβολή της υπεροχής της παρθενίας ως δήθεν κατάστασης αγνότητας. το σεξ χρειάζεται μόνο για την αναπαραγωγή, φανατισμός που τοποθετεί την ηθική του ανθρώπου όχι στην «καρδιά», αλλά «ανάμεσα στα περιττώματα και τα ούρα», και άλλα.
Ένα τέτοιο βιβλίο γραμμένο από έναν θεολόγο είναι βέβαιο ότι σε πολλά σημεία θα ξαφνιάσει για την ωμότητα, την ειλικρίνεια και την τολμηρότητά του, και ασφαλώς θα ξεσηκώσει ζητήματα πολλά προς συζήτηση. Μπορεί κανείς να μη συμφωνήσει με όλες τις απόψεις του συγγραφές, όπως π.χ. ότι η μονογαμία και η ταύτιση της σεξουαλικότητας με το γάμο συνιστούν φαινόμενα που ούτε είναι δοσμένα από τη φύση ούτε έχουν καθολικό ή διαχρονικό χαρακτήρα, ή με τον τρόπο που ερμηνεύει βιβλικά χωρία (ισχυριζόμενος π.χ. ότι ο Απ. Παύλος παρουσιάζει διδασκαλία γεμάτη αντιφάσεις). Ωστόσο, το συγκεντρωμένο υλικό και η επιχειρηματολογία του είναι αρκετά σθεναρή και δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας για το ότι η αναίρεση της αντίθεσης μεταξύ θρησκείας και σεξουαλικότητας συνιστά μία από τις σπουδαίες προϋποθέσεις για την «εξανθρώπιση του ανθρώπου» και την ανανέωση και ενδυνάμωση του Χριστιανισμού. Προσωπικά, βρήκα πολύ ενδιαφέρουσες τις απόψεις του για το τί δίδαξε ο Χριστός γενικά, και ειδικότερα στο θέμα: «Ο Χριστός δεν έφερε κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα, κάποια συγκεκριμένη ηθική, ή κάποιο συγκεκριμένο νόμο για την αναγέννηση της κοινωνίας... ο αγώνας του σίγουρα δεν είχε κάποιο κοινωνικοοικονομικό χαρακτήρα... Η χριστιανική αγάπη γκρεμίζει όλα τα εμπόδια που μπορεί να χωρίζουν τους ανθρώπους... Ακριβώς όπως το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο, έτσι έγιναν επίσης ο νόμος, η ηθική, ο γάμος, κ.ά. για τον άνθρωπο, και όχι ο άνθρωπος για το νόμο, την ηθική, το γάμο... Το αν μία ηθική μπορεί να χαρακτηριστεί χριστιανική ή όχι, εξαρτάται από το αν θεραπεύει τον άνθρωπο και αν τον καθιστά ελεύθερο. Μία ηθική που φέρνει τη δυστυχία δεν είναι χριστιανική... Ο Χριστός στρέφει βασικά την προσοχή του στον εσωτερικό κόσμο και στα κίνητρα των σκέψεων και των ενεργειών του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει, στον τομέα της ερωτικής ζωής, πως δεν μπορούν να αποφασίσουν οι νόμοι και η ηθική αν εμείς οι άνθρωποι πράττουμε σωστά ή εσφαλμένα...»
Εν κατακλείδι, ο Δημοσθένης Σαβράμης ορθά επισημαίνει: Όπως η εναντίωση στη σεξουαλικότητα από τη θρησκεία έφερε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, έτσι το ίδιο μοιραίο μπορεί να αποβεί και ο αγώνας εναντίον της θρησκείας στο όνομα της σεξουαλικότητας που πολλοί σύγχρονοι αποτολμούν.