Ο χριστιανισμός στον αραβικό κόσμο
Ο συγγραφέας του βιβλίου, πρίγκιπας Ελ Χασάν Μπιν Ταλάχ είναι γόνος (κατά παράδοση) των απογόνων του Μωάμεθ από την πλευρά του εγγονού του προφήτη, Ελ Χασάν. Είναι ο μικρότερος αδελφός του βασιλιά Χουσεάν της Ιορδανίας. Σπούδασε Orientalistik (ανατολιολογία) και εκτός από πολιτικός σύμβουλος του βασιλιά Χουσεάν, διατέλεσε πρόεδρος επιτροπών εθνικού αναπτυξιακού σχεδίου και διευθυντής της Ισλαμικής Επιστημονικής Ακαδημίας. Στον τομέα της θρησκείας ο πρίγκιπας συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη ενός διαθρησκευτικού διαλόγου με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Βατικανό και την ανεξάρτητη επιτροπή για τις χριστιανο-μουσουλμανικές σχέσεις. Ανάμεσα στα αναρίθμητα άρθρα και τα ενδιαφέροντα βιβλία του είναι και Ο χριστιανισμός στον Αραβικό κόσμο. Με το έργο του αυτό ο συγγραφέας κάνει έναν κατατοπιστικό απολογισμό σχετικά με τη γέννηση των χριστιανικών κοινοτήτων, οι οποίες συνυπήρξαν ιστορικά με τους μουσουλμάνους, και συνεισέφεραν στον πολιτισμό τους.
Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο Τι είναι χριστιανισμός αποτελεί μια κατατοπιστική εισαγωγή στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη και στη σημασία τους για τη χριστιανική πίστη. Γίνεται ακόμα λόγος και για την ίδρυση και εξάπλωση της χριστιανικής εκκλησίας – η οποία εξήλθε ως πίστη και οργάνωση από τους κόλπους της συναγωγής – και για το ρόλο των κορυφαίων αποστόλων Παύλου και Πέτρου, καθώς και τις πρώτες αιρετικές ομάδες (εβιωνίτες) και άλλες ετεροδοξίες (Κήρινθος, δοκήτες, Βήρυλλος, μοναρχιανοί).
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει και το 2ο κεφάλαιο, Οι καταβολές του συμβόλου της πίστεως της Νίκαιας, όπου γίνεται μια σύντομη ιστορικοδογματική ανασκόπηση των «ομολογιών» και των συμβόλων που οδήγησαν στη σύνταξη του περίφημου αυτού «συμβόλου της πίστεως» (το οποίο πιο σωστά πρέπει να ονομάζεται σύμβολο Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως, γιατί ολοκληρώθηκε μόνο το 381 μ.Χ., με τη Β’ Οικουμενική σύνοδο).
Ο συγγραφέας κινείται με καταπληκτική άνεση σαν δόκιμος θεολόγος σε γνώριμο χώρο για να μας μιλήσει για την οργάνωση της εκκλησίας από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια (κεφ. 3), και για τις περίφημες χριστολογικές έριδες (κεφ. 4), που συντάραξαν την ενότητα της εκκλησίας και δημιούργησαν σχίσματα και αιρέσεις (Άρειος, Κύριλλος, Νεστόριος κ.λπ.). Ο πρίγκιπας Ελ Χασάν γνωρίζει να κάνει καλή χρήση των ιστορικών πηγών και να καταλήγει σε ορθά συμπεράσματα. Απ’ το εξεταστικό του βλέμμα, βέβαια, δεν ξεφεύγει το κίνημα του μονοφυσιτισμού με τις ιδιαίτερες εκκλησίες που προήλθαν από αυτό (κοπτική, αρμενική). Το ξεχωριστό κεφάλαιο για την Εικονομαχία συμπληρώνεται με παρατηρήσεις και πληροφορίες για το σχίσμα μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως με το διαβόητο Filioque («και εκ του υιού»), που, κατά την επιτυχή παρατήρηση του συγγραφέα, συνεκάλυπτε πιο πολλούς λόγους προστριβής. Τα επόμενα κεφάλαια 7 – 11 αναφέρονται σε θέματα που έχουν σχέση με τη συνύπαρξη των χριστιανικών κοινοτήτων με το Ισλάμ. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τη λεγόμενη «Μαρωνική Ένωση», καθώς και για την εμφάνιση των Ουνιτών και των προτεσταντών μέσα στον αραβικό κόσμο.
Το μικρό αυτό σε έκταση βιβλίο του πρίγκιπα Ελ Χασάν Μπιν Ταλάχ περιέχει πλούτο πληροφοριών. Και η σύντομη, αλλά περιεκτική βιβλιογραφία του δείχνει ότι ο συγγραφέας ξέρει να κάνει αυτό που έλεγε ο Γκαίτε: «Auswald und Beschränkung» (επιλογή και περιορισμός). Η γλαφυρότητα ύφους και η διαύγεια με την οποία εξετάζει την πολυπλοκότητα των ιστορικών και θεολογικών θεμάτων, το κάνουν απαραίτητο ανάγνωσμα για όποιον θέλει σφαιρική κατανόηση του θέματος.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ, τεύχος 26/9-10/1998