Τριάντα χρόνια λόγου και τέχνης (1982 - 2012)
Δοκίμιο- Μελέτη-Ποίηση-Μετάφραση-Ζωγραφική-Φωτογραφία
Ο Δημήτρης Τσινικόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιό της, μετεκπαιδεύτηκε στο Tubingen της Γερμανίας και ασκεί με επιτυχία το επάγγελμα του δικηγόρου στην πόλη μας.
Επίσημα στα ελληνικά γράμματα εμφανίστηκε το 1982 με το πρωτότυπο δοκίμιο-μελέτη «Ο Δανιήλ στο λάκκο των κριτικών» και από τότε μας έδωσε 23 βιβλία (δεκατρείς μελέτες ή δοκίμια, επτά ποιητικές συλλογές, ένα διήγημα, δύο βιβλία με μεταφράσεις) καθώς και πολλές σκόρπιες δημοσιεύσεις σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, ως νομικού και ως συγγραφέα, εστιάζονται κυρίως σε ζητήματα δικαίου και φιλολογίας της αρχαίας Εγγύς Ανατολής και τον απασχολούν κατεξοχήν θεολογικά και φιλοσοφικά θέματα, αλλά και ζητήματα της σύγχρονης καθημερινότητας. Χαρακτηριστικοί των ενδιαφερόντων και του θεματολογίου του είναι και οι τίτλοι των βιβλίων του:
- Ο Δανιήλ στο λάκκο των... κριτικών (1982)
- Η Βίβλος και οι αρχαίοι κοσμογονικοί μύθοι (1984)
- Η θρησκευτικότητα του Sir Isaac Newton (1990)
- Η ποίηση στα λόγια του Ιησού, (Παρατηρητής 1993)
- Φως εξ Ανατολής, (Ελληνικά γράμματα 1996)
- Εικονοκλάστες και λεξιμάχοι (University Studio Press 2001)
- Τέχνη και μυστικισμός, (Αρχέτυπο 2002, ομαδική έκδοση)
- Οι κλητοί και εκλεκτοί (University Studio Press 2004)
- Ο κώδικας του Χαμουραμπί (2005, ανάτυπο από τον Αρμενόπουλο)
- ΙΗΣΟΥΣ, ο Ποιητής των Ποιητών (University Studio Press 2006)
- Ανάμεσα σε δυο αιώνες (University Studio Press 2008)
- Οι πνευματικοί πατέρες του Νίκου Καζαντζάκη, (μελέτη, 2012).
- Βίβλος, βιβλίο επαναστατικό (2012).
Ανάλογα είναι και τα θέματα των δημοσιευμάτων του σε περιοδικά ή εφημερίδες και οι μελέτες που έχει ετοιμάσει και βρίσκονται υπό έκδοση όπως η σειρά δοκιμίων, «Το στοίχημα του Πασκάλ», «Η σημασία των χειρογράφων της Νεκράς θάλασσας», «Ο έρωτας στον Ιουδαίο-χριστιανισμό», «Πολυμερώς και πολυτρόπως» και άλλα.
Η αρχαία Ανατολή και το πρωτογενές φως που σκόρπισε στον κόσμο μας είναι η έμπνευση που γοητεύει, έλκει και καθοδηγεί τη σκέψη και τις μελέτες του Δημήτρη Τσινικόπουλου. Παράλληλα όμως τον απασχολούν και επίκαιροι ή διαχρονικοί προβληματισμοί της τρέχουσας πραγματικότητας, ιδιαίτερα στα δοκίμια «Εικονοκλάστες και λεξιμάχοι», «Ανάμεσα σε δυο αιώνες», με τα οποία προσπαθεί, όπως γράφει στον πρόλογο, «να αφυπνίσει διάνοιες και συνειδήσεις, να προκαλέσει γόνιμες σκέψεις και νέες δονήσεις, με ερωτήσεις και απαντήσεις στο ατέλειωτο παιχνίδι της διαλεκτικής..»
Παρόμοιες ανησυχίες και πνευματικά ενδιαφέροντα εκφράζει και στην ποίησή του με τις συλλογές «Φωτοτροπισμός» (1985), «Σπαράγματα» (1987), «Κριτήρια επιλογής ή επιλογή κριτηρίων», «Μέθεξη» (2002), «Τρίστιχα και Χάι - Κάι» (2003), «Αφορισμοί για την αγάπη» (2005, 2012 2η έκδοση), «Ψυχής πέρατα» (2006), καθώς και στο διήγημά του «Ανεξερεύνητος Θεός» (2012), όπου τον απασχολούν θέματα θρησκευτικά, κοινωνικά, υπαρξιακά, φιλοσοφικά. Η πίστη, η αγάπη, η επικοινωνία με τον Θεό, τον άνθρωπο και τη φύση, οι πνευματικές ανησυχίες, ο προβληματισμός και οι αναζητήσεις, η μεταφυσική αγωνία, τα αισθήματα, η δικαιοσύνη, η αδικία και η εκμετάλλευση, οι ελπίδες και οι προοπτικές είναι κυρίαρχα μοτίβα στα παραπάνω καθαρά λογοτεχνικά έργα του.
Όμως η ποιητική συλλογή του «Σύφλογο», που την εξέδωσε το 1988 με το ψευδώνυμο Άγγελος Δημητρίου, εκφράζει γνήσια ερωτικά συναισθήματα.
Εκτός από την ποίηση, το διήγημα, το δοκίμιο και τη μελέτη, ο συγγραφέας ασχολήθηκε και με τη μετάφραση. Έχει μεταφράσει ξένους νομπελίστες ποιητές και συγγραφείς που τους απασχολούν φιλοσοφικά, θρησκευτικά, μεταφυσικά θέματα:
- «Τρεις Νομπελίστες ποιητές: Γκαμπριέλα Μιστράλ, Γιώζεφ Μπρόντσκι, Οκτάβιο Παθ» (Θεσσαλονίκη, Μπίμπης 1996).
- Μεταφράσεις κειμένων και ποιημάτων ξένων λογοτεχνών (C. S. Lewis, Ε. Pound, W. Η. Auden, G. Herbert, Paul Tillich κ.α.). Αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του έργου του παραμένει ακόμη ανέκδοτο.
Ασχολείται επίσης επιτυχημένα με τη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Νομίζω ότι η έκφραση με την τέχνη έχει παρόμοιους τρόπους εκδήλωσης που πηγάζουν από την προσωπικότητα και την όλη πνευματική και αισθητική καλλιέργεια και συγκρότηση και πιστεύω ότι η μια τέχνη επηρεάζει και συμπληρώνει την άλλη.
Ο Δημήτρης Τσινικόπουλος συμμετέχει ενεργά στην πολιτιστική ζωή της πόλης μας με διαλέξεις, συνεντεύξεις και αρθρογραφία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Συνεργάζεται με διάφορα περιοδικά λόγου και τέχνης όπως Νέα Πορεία, Νέα Εστία, Ευθύνη, Παρέμβαση, Πνευματική Ζωή, Πνευματική Κύπρος, Ομπρέλλα, Πάροδος, Σύγχρονη Σκέψη, Ένεκεν κ.α.
Είναι μέλος της Εταιρείας Νομικών Βορείου Ελλάδος, της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, της Ελληνικής Εταιρείας φιλοσοφικών μελετών, της Εθνικής Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.
Όλη αυτή η πολυποίκιλη πνευματική δραστηριότητα και το συγγραφικό έργο του, το οποίο έχει αποσπάσει ευνοϊκές κριτικές από σημαντικούς εκπροσώπους του πνευματικού κόσμου της χώρας μας, καθιερώνουν το Δημήτρη Τσινικόπουλο μέσα στον πνευματικό χώρο και στα γράμματα της πόλης μας. Έχει τιμηθεί με Βραβείο Δοκιμίου από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, το Δήμο Καλαμαριάς, με Βραβείο από την Ελληνική Εταιρεία Χριστιανικών Γραμμάτων, με διάκριση από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας και από τον ΔΣΘ. Ποιήματά του έχουν ανθολογηθεί και μεταφραστεί στα Γαλλικά και Αγγλικά, καθώς επίσης το βιβλίο του Ιησούς, ο Ποιητής των Ποιητών έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά.
Από το ποιητικό έργο του θα σταθώ λίγο περισσότερο στη συλλογή «Κριτήρια επιλογής και επιλογή κριτηρίων», (Μικρή Φιλολογική Μπίμπης, 1991).
Τα γνωμικά αυτά χαρακτηρίζονται από μια θεματική ευρύτητα, πρωτοτυπία ιδεών και διαπνέονται από γνήσια ποιητική διάθεση που κατορθώνει να υπερκαλύπτει το διδακτισμό που απ’ τη φύση τους έχουν τα γνωμικά. Το καθένα απ’ αυτά κρύβει μια καινούργια ιδέα και ο αναγνώστης προχωρεί από έκπληξη σε έκπληξη. Το βιβλίο του αυτό ξεχωρίζει για τις ιδέες του, την αισθητική συγκρότησή τους και το μεγάλο κόπο που απαίτησε για τη σύνθεσή του. Ποτέ δεν είναι εύκολο να γεμίσει κάποιος ένα βιβλίο με ιδέες.
Ας δούμε ενδεικτικά τρία παραδείγματα:
-«Ακόμα και τότε που νομίζει κανείς ότι είναι τελείως ελεύθερος, τον ακολουθεί η σκιά του».
-«Πολλές φορές σκοτώνουμε το χρόνο. Μια φορά αυτός μας θανατώνει».
-«Η αληθινή αγάπη ανταλλάσσει πάντα χειραψία με τον πόνο».
Μετά τη συλλογή αυτή ο Τσινικόπουλος ποιητικά στρέφεται περισσότερο στο μικρό ποίημα («Τρίστιχα και Χάι-Κάι», «Αφορισμοί») και η ποίησή του γίνεται πιο λιτή και πιο ουσιαστική. Με μικρές μπουκίτσες αντίδωρου, με το κουταλάκι της μεταλαβιάς κοινωνούμε με τα άχραντα μυστήρια της ποίησης, της ομορφιάς, της σοφίας και της συμπυκνωμένης αγάπης.
Μέσα στην καρδιά
κάτω απ’ τα ψέματα
αλήθειες άδειες.
Φυσάει έξω
λυγίζουν τα δένδρα.
Κάποιος τραγουδάει.
Στο βωμό σου
ως άκρατος οίνος
σπονδή γίνομαι.
Στο ερευνητικό και δοκιμιακό του έργο διακρίνουμε τρεις άξονες:
1ος άξονας. Ότι αφορά τη θρησκευτικότητα, τη μυστικιστική επίδραση της Ανατολής και τη συγκλονιστική προσωπικότητα του Ιησού με τις δύο φύσεις του τη Θεία και την ανθρώπινη: Εξετάζει με ευλάβεια και προσοχή, ως μελετητής και ως ποιητής την αισθητική διάσταση του λόγου του Ιησού, την ποιητική χροιά, την αρμονία, το ρυθμό, τα σχήματα λόγου και την καλλιτεχνική πλευρά της θείας διδασκαλίας του «Ποιητή των ποιητών» Ιησού.
Ο Δημήτρης Τσινικόπουλος, ευαίσθητος ποιητής και άνθρωπος με βαθιά ανυπόκριτη πίστη, μας ομολογεί στον πρόλογο και στην εισαγωγή του πως ξεκίνησε το παρθενικό αυτό θέμα με αρκετούς δισταγμούς και με το αίσθημα αναξιότητας που καταλαμβάνει όποιον καταπιάνεται με τον Ιησού, τη «Ζωή των ζωών», αλλά στη συνέχεια ένιωσε την ποίηση του « θείου λόγου» να του φλογίζει την καρδιά και να του οδηγεί τη σκέψη. Έτσι τελικά αποφάσισε να ασχοληθεί με την ανθρώπινη πλευρά του Ιησού και όχι με τη θεία, που προϋποτίθεται και μαρτυρείται από τις γραφές.
Ο συγγραφέας επεξεργάζεται το θέμα του με σοβαρότητα και επιστημονική δεοντολογία, χρησιμοποιώντας τη σχετική διεθνή βιβλιογραφία για ν' αντλήσει το υλικό του και να τεκμηριώσει τις θέσεις του, όμως το βιβλίο δεν είναι μια αυστηρά επιστημονική πραγματεία που απευθύνεται, ενδιαφέρει και μπορεί να διαβαστεί μόνο από τους ειδικούς, αλλά ένα ευχάριστο ανάγνωσμα για το μέσο αναγνώστη, γιατί, όπως γράφει κι ο ίδιος στο προλογικό σημείωμά του, θέλησε να γράψει μόνο με τη διάνοια–όπως γίνεται συνήθως σε μελέτες–αλλά χωρίς να το θέλει έγραψε και με την καρδιά.
Ο Δημήτρης Τσινικόπουλος δεν είναι θεολόγος και δεν εμπλέκεται σε δογματικά ή άλλα θεολογικά ζητήματα, αλλά ως ποιητής εξετάζει την αισθητική πλευρά και την ποιητική πνοή των λόγων του Ιησού, αυτών που διασώθηκαν στα τέσσερα παραδεκτά ευαγγέλια και όχι στα απόκρυφα.
Το συμπέρασμα του Δημήτρη Τσινικόπουλου λοιπόν είναι πως ο Ιησούς με την αποκάλυψη της αλήθειας που ήλθε να φέρει στη γη, με τη θεϊκή σοφία των λόγων του, με τη δύναμη, την καλοσύνη και την αγάπη που πηγάζουν από αυτά, με την αισθητική τελειότητά τους και κυρίως με το ότι είναι ο «ποιήσας και διδάζας», εκείνος «δι ου τα πάντα εγένετο» δίκαια θεωρείται ο ποιητής των ποιητών.
Η ποιητική συγκρότηση και φόρμα των λόγων του, όπου είναι κρυμμένοι «όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης», κατά την έκφραση του αποστόλου Παύλου, βοήθησε στην αποστήθισή τους από τους μαθητές και τους αποστόλους, ώστε να φθάσουν αυτούσια όπως τα είπε ο ίδιος στην πέννα των ευαγγελιστών που έγραψαν γύρω στο μισό αιώνα αργότερα.
Η ποίηση με τη φόρμα της που συγκρότησε στη μνήμη των ανθρώπων και μας διατήρησε τα ομηρικά έπη και χιλιάδες δημοτικά τραγούδια και άλλα λαϊκά δημιουργήματα, πρόσφερε τις υπηρεσίες της και στο σχέδιο του Θεού για τη διάδοση του Λόγου Του. Ας ευχηθούμε να παραμένει πάντα τέχνη των τεχνών στην υπηρεσία του ανθρώπου η ποίηση που την καθαγίασε ο ίδιος ο Θεός.
2ος άξονας. Ότι αφορά τη φιλοσοφία, την αισθητική, τη μεταφυσική φωτεινών ανθρώπων του 20ού κυρίως αιώνα: Ασχολήθηκε με Νομπελίστες και σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης, της επιστήμης και της διανόησης. Με μεταφράσεις και δοκίμια, μεταφέρει στο πλατύ κοινό άγνωστες πτυχές τους και την ουσία και το βασικό μήνυμα του έργου τους.
Η επιλογή των προσωπικοτήτων με τις οποίες ασχολείται στα δοκίμιά του ο Δημήτρης Τσινικόπουλος έχει να κάνει με τις προσωπικές του αναζητήσεις. Υπαρξιακές και μεταφυσικές κυρίως αναζητήσεις. Μέσα στον ταραγμένο κόσμο μας, όπου τα πάντα γλιστρούν, καταρρέουν ή αιωρούνται, αναζητεί κάποιες σταθερές αξίες, κάποιες δυνάμεις ισχυρές και αναλλοίωτες που αποτελούν τα ισχυρότερα κίνητρα για δημιουργία, για μεγάλα έργα, για μεγάλες θυσίες, για μεγάλες αποφάσεις. Είναι η πίστη και η αγάπη. Μ’ αυτά τα κριτήρια επέλεξε τις προσωπικότητες, αυτά αναζήτησε στο έργο τους, αυτά αποτελούν το κοινό στοιχείο που τους κάνει όχι μόνο «κλητούς», αφού όλοι οι άνθρωποι δέχονται την κλήση, αλλά «εκλεκτούς».
Οι προσωπικότητες που παρελαύνουν μέσα στο βιβλίο «Οι κλητοί και εκλεκτοί» είναι προσεχτικά επιλεγμένες απ’ αυτές που δέχτηκαν το χάρισμα της «δωρεάς», το πολλαπλασίασαν εις δεκαπλούν και εκατονταπλούν με το καμίνι της καρδιάς και το αμόνι του πνεύματος, το έπλασαν με την ποιότητα της σκέψης και την αίσθηση της ομορφιάς και το μοίρασαν απλόχερα χαμόγελο στον κόσμο.
Αυτή η ανυστερόβουλη διάθεση προσφοράς και η ποιότητα του έργου είναι επίσης βασικά κριτήρια επιλογής τους και κοινό στοιχείο που μπορεί να συγκεντρώσει σ’ ένα βιβλίο ποιητές όπως η Γκαμπριέλ Μιστράλ, η Μελισσάνθη και ο Νικηφόρος Βρεττάκος, επιστήμονες-ερευνητές όπως ο Ισαάκ Νεύτων και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ιστορικούς, όπως ο Άρνολντ Τόυνμπι, χριστιανούς φιλοσόφους, όπως ο Πασκάλ και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, μουσουλμάνους διανοητές, όπως ο Μελβανά Τζαλαλέντ-Ντιν Αλ Ρουμί.
Ένα επιπλέον στοιχείο που ενώνει τις προσωπικότητες αυτές είναι η φανερή υπαρξιακή διάσταση στο έργο τους, η αγωνία τους για την τύχη του ανθρώπου και του κόσμου, τη φυσική και μεταφυσική ύπαρξη και προοπτική τους είτε είναι επιστήμονες ορθολογιστές είτε ευαίσθητοι και ρομαντικοί ποιητές είτε μυστικιστές φιλόσοφοι και διανοητές.
Τα κοινά αυτά στοιχεία καθορίζουν και την όμοια περίπου γραμμή που ακολουθεί ο Δημήτρης Τσινικόπουλος στα δοκίμιά του. Αναζητά και προβάλλει με τις επιλογές του τη θέση που παίρνουν όλοι με τη δημιουργική προσφορά τους στα μεγάλα ερωτήματα, στις αγωνίες, τα διλήμματα και τ’ αδιέξοδα που απασχολούν τον άνθρωπο, τα μηνύματα αγάπης, ανθρωπιάς και δικαιοσύνης που εκπέμπει το έργο τους.
Κάποιες φορές διαβάζουμε για τις καθιερωμένες προσωπικότητες των γραμμάτων και του πολιτισμού απέραντες αναλύσεις και ογκώδεις τόμους, όπου χάνεται η προσωπικότητα. Με τα δοκίμια αυτά μέσα σε λίγες σελίδες έχουμε μια αδρή και ζωντανή παρουσία κορυφαίων δημιουργών με την ουσία του έργου και της προσφοράς τους.
3ος άξονας της δοκιμιακής δημιουργίας του είναι η σύγχρονη διανόηση, η ζωή και η καθημερινή αγωνία του ανθρώπου στο μεταίχμιο 20ού και 21ου αιώνα, τα αδιέξοδα και η όποιες χαραμάδες αισιοδοξίας. Τα προσεγγίζει με τα 36 δοκίμια που συγκέντρωσε το 2008 (κυρίως από προηγούμενες δημοσιεύσεις σε περιοδικά) σε έναν τόμο με τον γενικό τίτλο «Ανάμεσα σε 2 αιώνες».
Εξετάζει σύγχρονα θέματα και προβλήματα που δημιουργεί ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος που δημιουργήσαμε, η συμπεριφορά την οποία καθιερώνουμε, η τυποποίηση, η μηχανοκρατία, το άγχος και οι φοβίες που μας κατατρύχουν, η αλλοτρίωση και η ισοπέδωση της ευαισθησίας και της γνησιότητας στις πράξεις και στην επικοινωνία μας.
Παραθέτω ενδεικτικά ορισμένους τίτλους δοκιμίων που δείχνουν την κατεύθυνση της σκέψης του συγγραφέα και τα βασικά ερωτήματα που τον απασχολούν: «Η ασημαντότητα του ανθρώπου», «Η οπισθοδρομική... πρόοδος», «Η (απ) ανθρωποποίηση της ανθρωπότητας», «Ανατομία της σύγχρονης βίας», «Η γοητεία του γυναικείου χαμόγελου», «Ανελεύθερη αγάπη ή ανέραστη ελευθερία;» «Η φοβοφοβία», «Η δύναμη της θετικής σκέψης», «Η απατηλότητα του πλούτου», «Η μεταμόρφωση του ανθρώπου». Βιβλία με συγκεντρωμένα κείμενα τέτοιου προβληματισμού ασκούν μια ευρύτερη παιδευτική παρέμβαση στην εποχή της κρίσης αξιών που βιώνουμε.
Κλείνοντας εύχομαι στο Δημήτρη Τσινικόπουλο να έχει την υγεία, το κουράγιο και την ευλογία να μας προσφέρει το ωραίο έργο του για άλλα τόσα χρόνια.
Γιάννης Τζανής
Διδάκτωρ Φιλολογίας
Αντιπρόεδρος Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης