Τύπος Θεσσαλονίκης,
Κυριακή, 31/10/2010.
«Προσπαθώ να καταδείξω ότι
η Βίβλος είναι ένα βιβλίο εκπληκτικό, ριζοσπαστικό, πρωτοποριακό».
Προδημοσίευση από το νέο του βιβλίο που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις «Άγνωστο».
Γιατί ο άνθρωπος του 21ου αιώνα να διαβάζει την Αγία Γραφή, ένα θρησκευτικό βιβλίο του μακρινού παρελθόντος, ένα βιβλίο που προέρχεται από συγγραφείς ενός έθνους–των Εβραίων–που σήμερα, κάθε άλλο, παρά είναι ιδιαίτερα αποδεκτό στην παγκόσμια κοινότητα; Τι είχε να πει η Βίβλος και οι συγγραφείς της τότε που πρωτοεμφανίστηκε και, πολύ περισσότερο, τι έχει να πει σήμερα στην εποχή μας; Και πάν’ απ’ όλα: πως μπορεί ένα αρχαιότατο βιβλίο να θεωρείται επαναστατικό; Τι θέσεις πήρε και τι λύσεις έδωσε και μπορεί να δώσει στα υπαρξιακά, τα μεταφυσικά, ηθικά, αλλά και στα παγκόσμια προβλήματα της ανθρωπότητας; Ας δούμε μερικό ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Η Βίβλος, γράφτηκε σ’ ένα μεγάλο χρονικό διάστημα: από το 1.500 π.Χ. (Μωυσής), μέχρι τον πρώτο αιώνα μ.Χ., από πολλούς και διάφορους συγγραφείς, στην Εβραϊκή, Αραμαϊκή (λίγα τμήματα) και στην Ελληνική. Παρ’ όλα αυτά, εκείνο που την διακρίνει και την διέπει, είναι μια εκπληκτική ομοιογένεια, μια συνοχή, μία ενότητα. Ενότητα πνεύματος, ενότητα σκέψης, ενότητα στην αντιμετώπιση και λύση των μεγάλων προβλημάτων του ανθρώπου (το πρόβλημα της ύπαρξης, της συμπεριφοράς, του πόνου, της λύτρωσης, της σωτηρίας, της μετά θάνατον ζωής κ.λπ.) σαν να μην τα έγραψαν πολλοί, αλλά ένας άνθρωπος. Γι’ αυτό, ανέκαθεν, η Βίβλος θεωρήθηκε ως ένα βιβλίο, παρόλο που διακρίνεται σε Παλαιά (ή πρώτη), και σε Νέα Διαθήκη.
Η Βίβλος είναι το βιβλίο της Εκκλησίας του Χριστού. Η Παλαιά Διαθήκη εν μέρει και του εβραϊκού λαού. Απ’ αυτήν και την Καινή, επηρεάστηκε κατά ένα μέρος και το Κοράνιο και ο Μουσουλμανισμός. Έτσι, οι τρεις ιστορικοί μονοθεϊσμοί, προέρχονται από την Βίβλο και από τον αβρααμικό μονοθεϊσμό, αυτόν που τόσο εναντίον του βάλλουν στις ημέρες μας, πληθώρα βιβλίων και εντύπων από τους δεδηλωμένους αθεϊστές (Richard Dawkins), τους πάσης φύσεως σκεπτικιστές και αγνωστικιστές (Gore Vidal), έως τους νεο-παγανιστές. Ο ηθικός μονοθεϊσμός και οι αρχές της Βίβλου, ανέκαθεν δημιουργούσαν σύγχυση και αναταραχή στους ανθρώπους, όπως και το ίδιο το κέντρο της ο Χριστός, ήταν είναι και θα είναι, ένα σημείο αντιλεγόμενο «εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών... όπως αν αποκαλυφθούν εκ πολλών καρδιών διαλογισμοί».
Στο βιβλίο μου αυτό προσπαθώ με σοβαρά επιχειρήματα να καταδείξω, ότι η Βίβλος είναι ένα βιβλίο εκπληκτικό, επαναστατικό, ριζοσπαστικό, πρωτοποριακό. Γιατί έδωσε τομές και λύσεις σε θέματα κοσμολογικά, μεταφυσικά, ηθικά, υπαρξιακά κ.ά., με τρόπο που δεν τον υποψιαζόταν η ανθρωπότητα, πριν. Θεωρώ την Βίβλο βιβλίο επαναστατικό, γιατί έχει να κάνει περισσότερο με την αφύπνιση συνειδήσεων, με την εξέγερση των εμπνευσμένων συγγραφέων της εναντίον των καθιερωμένων ψευδών αντιλήψεων, θεσμών και δομών του αρχαίου κόσμου, οι οποίες όμως, συνεχίζουν με τον έναν ή άλλο τρόπο να υπάρχουν και να διαιωνίζονται μέχρι την εποχή μας και να μας επηρεάζουν. Κατά την Βίβλο, ο ένας, ο Ζων, ο αληθινός Θεός, ο δημιουργός του κόσμου, της ζωής και του ανθρώπου, αυτοαποκαλύπτεται σε πιστούς ανθρώπους–προφήτες. Και ως υπέρτατος δημιουργός, εξεγείρεται και στρέφεται—κατά του χάους και της ανυπαρξίας, κατά των ψευδών και ποικιλώνυμων ειδώλων, κατά της αδικίας, κατά της δουλείας, της ανομίας του κακού, της πλάνης, της μαγείας, της δεισιδαιμονίας κ.λπ. Αυτό αποτελεί επανάσταση. Αφού, ταυτόχρονα, μέσα από τις σελίδες της Βίβλου, από την Γένεση μέχρι την Αποκάλυψη, διακηρύττονται μεγάλες ιδέες και αρχές όπως: η πίστη ως αλήθεια και βεβαιότητα, η ανθρωπιστική αγάπη, η δικαιοσύνη, η ισονομία, η ισότητα, η αδελφοσύνη, η βασιλεία του Θεού, η ελευθερία, η επίγνωση της αλήθειας, η αξία του προσώπου, και άλλα, με τρόπο ριζοσπαστικό–πρωτοποριακό. Άλλοι αρχαίοι λαοί μέχρι και σύγχρονοι, έφθασαν πολύ αργότερα ή πολύ λιγότερο, στις παραπάνω αρχές απ’ ό,τι οι συγγραφείς της Βίβλου.
Η Αγία Γραφή επηρέασε όσο κανένα άλλο βιβλίο, τη σκέψη και τον πολιτισμό της Δύσης, τις ιδέες και τα ήθη και τους θεσμούς της. Αν δεν είχε διαδοθεί ο Χριστιανισμός—και ο καταστατικός του χάρτης, η Βίβλος—ίσως η ανθρωπότητα να μην είχε την μορφή και την όψη που έχει σήμερα, στη θρη-σκεία, τα γράμματα, τις τέχνες τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή. Αυτό είναι ένα πρώτο και βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνά μου. Διότι, όπως ορθά παρατήρησε ο Πωλ Βαλερύ, ο Δυτικός πολιτισμός στηρίζεται σ’ έναν τρίποδα: Την ελληνική φιλοσοφία, το Ρωμαϊκό Δίκαιο και την Ιουδαιοχριστιανική θρησκεία. Η τελευταία όμως, με τη διάδοση του Χριστιανισμού και της Βίβλου, διαπότισε και τους άλλους δύο τομείς ώστε σήμερα, ιδέες και θεσμοί καθιερωμένοι, που δεν υποψιαζόμαστε την προέλευσή τους, να μπορούν ν’ ανιχνευθούν εν σπέρματι μέσα στη Βίβλο.
Μερικοί υποστηρίζουν ότι η Βίβλος είναι μια ανθολογία με αντιφατικά ενίοτε κείμενα. Αλλά στην πραγματικότητα, όπως παρατηρεί εύστοχα ο καθηγητής F. F. Bruce, στη Βίβλο, υπάρχει μια ενότητα που συνδέει όλο το σύνολο μαζί. Οι ανθολογίες συντάσσονται από ανθολόγους· αλλά κανένας ανθολόγος δεν συνέθεσε την Αγία Γραφή. Όπως κάθε μέρος του σώματος μπορεί να αναλυθεί σωστά μόνο σε συνάρτηση με όλο το σώμα, έτσι και κάθε μέρος της Αγίας Γραφής μπορεί να ερμηνευτεί σωστό μόνο σε συνάρτηση με ολόκληρη την Αγία Γραφή.
Κατηγορείται επίσης στις μέρες μας η Βίβλος, ότι εκτρέφει τους φανατισμούς και τους φονταμενταλισμούς. Εγώ διαπιστώνω ότι η Βίβλος δεν έχει σχέση με τα παραπάνω, αλλά με το ενοποιητικό σχέδιο της παγκόσμιας σωτηρίας του ανθρώπου μέσω της αγάπης και της χάρης του Θεού, στο πρόσωπο του Χριστού. Οι φονταμενταλισμοί και οι φανατισμοί προέρχονται από κατ’ επίφαση Χριστιανούς και από την εκκοσμικευμένη εκκλησία, όχι από τις διαχρονικές διδαχές, αρχές, και αξίες της Βίβλου. Το αν κάποιοι φονταμενταλιστές στηρίζονται σ’ ορισμένα χωρία της Βίβλου διαστρέφοντάς τα, ή επικαλούνται διατάξεις του εβραϊκού νόμου που δεν ισχύουν για τους χριστιανούς, αυτό είναι δικό τους πρόβλημα όχι της Βίβλου. Όπως και το ότι κάποιοι μη φονταμενταλιστές βλέπουν, τάχα, «διαστροφικό πυρήνα στο Χριστιανισμό» (Slavoj Žižek).
Χωρίς να ενθαρρύνει τη χρήση βίας για την επικράτηση των ιδεών της με την πρόσκληση του Ιησού Χριστού, «ει τις θέλει οπίσω μου ελθείν», η Βίβλος στο σύνολό της εμπεριέχει τέτοιες ιδέες ριζοσπαστικές και επαναστατικές αν συγκριθούν μ’ αυτές που υπήρχαν στον αρχαίο κόσμο, ώστε να μη μπορεί κανείς να μην αναγνωρίσει την αξία και την υπεροχή της σ’ αυτόν τον τομέα. «Όλες οι ηθικές αξίες του σημερινού πολιτισμού», θα μας πει ο Γ. Φλορόφσκυ, «ανάγονται σε χριστιανικές πηγές και πιο πολύ στο Ευαγγέλιο του Χριστού». Δεν είναι περίεργο, ούτε ανερμήνευτο το γεγονός, ότι στις τρεις Ηπείρους που κυκλοφόρησε η Βίβλος (Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία) ζουν οι πιο προοδευμένοι λαοί από επιστημονική και τεχνολογική άποψη και οι πιο ελεύθεροι, σ’ αντίθεση με τις άλλες ηπείρους όπου δεν διαδόθηκε η Βίβλος στις οποίες ζουν λαοί καθυστερημένοι, λιγότερο πολιτισμένοι και ανελεύθεροι. Βέβαια, κάποιες ιδέες κάποιες αντιλήψεις και αξίες πνευματικές και ηθικές, σε κάποια φάση της ιστορίας, διατυπώθηκαν και από κάποιους άλλους Έλληνες διανοητές κυρίως, αν και δεν συμπίπτουν εννοιολογικά με αυτές της Βίβλου. Ωστόσο, στη Βίβλο (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) βρίσκουμε τις πιο επαναστατικές, τις πιο ριζοσπαστικές και πρωτότυπες ιδέες συγκεντρωμένες όλες μαζί, σε μια συλλογή, σ’ ένα βιβλίο με τρόπο αξιοθαύμαστο. Γιατί η Βίβλος δεν είναι ένα βιβλίο που θα ήθελε να γράψει κάποιος αν μπορούσε, ούτε που θα μπορούσε να το γράψει αν ήθελε.