Για να είναι κανείς άθεος χρειάζεται πάρα πολλή πίστη σε απίθανα πράγματα.
Blaise Pascal
Μεγάλος Γάλλος μαθηματικός
Η πρώτη γεύση από το ποτήρι της φυσικής μοιάζει με αθεΐα, αλλά στο βάθος του ποτηριού περιμένει ο Θεός.
Werner Heisenberg (1901-1975)
Κορυφαίος Γερμανός Φυσικός – Νόμπελ Φυσικής
Όπως είδαμε ο R. Dawkins στα γραπτά του, αλλά και στον προφορικό δημόσιο λόγο του, εμφανίζεται ως ειδικός επιστήμων, που στηρίζεται τάχα στην επιστήμη κυρίως, για να εκφέρει γνώμη, και που υποτιμά τη θρησκεία και την πίστη, και επιτίθεται δημόσια εναντίον του φονταμενταλισμού και των θρησκευτικών μύθων και δεισιδαιμονιών.
Ωστόσο, η προηγηθείσα έρευνα νομίζω κατέδειξε ότι, οι γνώσεις του Dawkins πάνω στα θεολογικά και βιβλικά θέματα είναι ελλιπέστατη, και η κριτική του στον χριστιανισμό και στις κύριες διδασκαλίες του, εμπαθής και διάτρητη. Κάτι χειρότερο: είναι μεροληπτική και στηρίζεται κυρίως σε εικοτολογίες. Με άλλα λόγια, δεν είναι επιστημονική κριτική που στηρίζεται σε σίγουρες πηγές και αποδείξεις ή ιστορικές μαρτυρίες.
Το γεγονός αυτό δεν είναι παράδοξο. Ο Dawkins είναι αθεϊστής ιδεολόγος, και στην προσπάθειά του να προβάλλει και να διαδώσει την ιδεολογία του, δεν διστάζει να διέλθει μέσα μη επιστημονικά, συγχέοντας την αυστηρή επιστημονική γνώση με την εικοτολογία και την πίστη (!), ναι, την πίστη που αυτός καταδικάζει (!) καταλήγοντας στην απιστία, παρόλο που χαρακτηρίζει την πίστη ως «ένα είδος διανοητικής ασθένειας». Και αυτό το κάνει όχι μόνο σε θέματα μη ειδικότητάς του, όπως αυτά που εξετάσαμε, αλλά και σε θέματα ειδικότητάς του και φυσικών επιστημών τα οποία άπτεται σε διάφορα βιβλία του.
Σ’ αυτό το σημείο, ακολουθεί κατά πόδας, τον πάτρωνά του τον Δαρβίνο, που κι αυτός για να στηρίξει και να θεμελιώσει τις διάφορες θεωρίες του, κατέφευγε συχνά σε υποθέσεις, αοριστολογίες και εικοτολογίες. Όπως έχει υπολογισθεί στα δυο βασικά έργα του «Η καταγωγή των ειδών» και «Η καταγωγή του ανθρώπου», ο Δαρβίνος χρησιμοποίησε πάνω από 800 φορές τις λέξεις: υποθέτω, νομίζω, ίσως, θα πρέπει, μου φαίνεται ότι, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε, φανταζόμαστε και άλλα, υποδηλώνοντας τη βαθιά άγνοιά του σε πλείστα θέματα, την οποία ομολογούσε ευθαρσώς ενίοτε. Με μια όμως ουσιώδη διαφορά: ο Δαρβίνος παραδεχόμενος την άγνοιά του, δεν απέκλεισε τον Θεό-δημιουργό, ο οποίος έθεσε νόμους στην ύλη και παρήγαγε από μία ή λίγες μορφές ζωής όλες τις άλλες και διαμέσου της εξέλιξης ‘ξεπρόβαλε ο άνθρωπος, το θαύμα και η δόξα του Σύμπαντος’ (βλ. Η καταγωγή των ειδών, εκδ. Γκοβόστη, σ. 505, 507). Ο Δαρβίνος καθ’ ομολογίαν του, δεν ήταν άθεος αλλά αγνωστικιστής (πρβλ. Αυτοβιογραφία, σελ. 163, 165) και αναγνώρισε μεταξύ άλλων και την αξία του Χρυσού Κανόνα που διεκήρυξε ο Ιησούς: «Να φέρεστε στους άλλους όπως θα θέλατε να φέρονται κι εκείνοι σε εσάς» (Η καταγωγή του ανθρώπου, σελ. 143).
Ο Dawkins, παρόλο που εμμέσως παραδέχεται την άγνοιά του στα κρίσιμα θέματα της προέλευσης της ζωής, του ευκαρυωτικού κυττάρου, της συνειδητότητας του ανθρώπου και άλλα, προχωράει στην απόρριψη του Θεού-Δημιουργού (όπως και στην απόρριψη του Ιησού και του Χριστιανισμού), με νεφελώδεις υποθέσεις, άφθονες εικοτολογίες και τη χρήση φαντασίας ακόμη!
Για του λόγου το αληθές, παραθέτω μερικά αποσπάσματα από τα βιβλία του, όπου φαίνεται καθαρά, όχι μόνο η απίστευτη εικοτολογία του, αλλά και η εμπάθειά του ακόμη καθ΄ ομολογίαν του. Υπογραμμίζω με πλάγια γράμματα τις λέξεις που αποκαλύπτουν τις εικοτολογίες του.
Από το βιβλίο του, Η περί Θεού αυταπάτη, σταχυολογώ:
«Η ανθρώπινη αρχή όπως και η φυσική επιλογή αποτελεί εναλλακτική υπόθεση απέναντι στην υπόθεση του σχεδίου… Η ζωή πρέπει να δημιουργήθηκε στο νερό, και η προέλευσή της υπήρξε ίσως εξαιρετικά απίθανο συμβάν. Η δαρβινική εξέλιξη προχωρεί απρόσκοπτα αφότου δημιουργήθηκε η ζωή… Αλλά η αυθόρμητη εμφάνιση του πρώτου μορίου κληρονομικότητας κατά τύχη θεωρείται από πολλούς απίθανη. Ίσως είναι απίθανη, πολύ απίθανη… Η προέλευση της ζωής αποτελεί αντικείμενο έρευνας που ανθεί, αν και συχνά αφορά εικασίες. Η απαιτούμενη ειδικότητα είναι η χημεία… οι χημικοί αναφέρουν ότι κατόρθωσαν να δημιουργήσουν μια νέα απαρχή ζωής στο εργαστήριο. Εν τούτοις, αυτό δεν έχει συμβεί ακόμα, και προς το παρόν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η πιθανότητα να συμβεί είναι, και πάντα ήταν, εξαιρετικά χαμηλή – μολονότι συνέβη ήδη μία φορά… Η ζωή θα πρέπει να έχει εμφανιστεί σε 1 δισεκατομμύριο πλανήτες – ένας από τους οποίους, φυσικά, είναι η Γη… Μπορούμε με ασφάλεια να προβλέψουμε, εάν περιμένουμε αλλά 10 εκατομμύρια χρόνια, πολλά εντελώς νέα είδη θα είναι εξίσου καλά προσαρμοσμένα στον τρόπο ζωής τους όσο το σημερινό… Εν τούτοις, είναι πιθανό η προέλευση της ζωής να μην αποτελεί το μοναδικό μεγάλο κενό στην ιστορία της εξέλιξης… η προέλευση του ευκαρυωτικού κυττάρου… υπήρξε ακόμη πιο κοσμοϊστορικό, δύσκολο και στατιστικά απίθανο βήμα απ’ ό,τι η προέλευση της ζωής. Η προέλευση της συνείδησης αποτελεί πιθανόν ένα άλλο μεγάλο κενό του οποίου η γεφύρωση υπήρξε εξίσου απίθανη (σελ. 163-167).
Στις λίγες αυτές σελίδες ο αναγνώστης μπορεί να επισημάνει γύρω στις 10 υποθετικές φράσεις – εικοτολογίες, σε θεμελιώδη επιστημονικά θέματα! Αλλά ας συνεχίσουμε την αναζήτηση σε άλλα κείμενα του Dawkins. Κι εκεί παρατηρούμε το ίδιο εκπληκτικό φαινόμενο.
Διαβάζουμε και πάλι:
«Η εξήγηση της καταγωγής της ζωής που θα δώσω, είναι κατ’ ανάγκη θεωρητική: σίγουρα δεν υπήρχε κανείς εκεί για να δει τι συνέβη… Η απλουστευμένη εξήγηση που θα δώσω ίσως να μην απέχει πολύ από την αλήθεια. Δεν ξέρουμε τις χημικές πρώτες ύλες που βρίσκονται άφθονες στη Γη πριν από την εμφάνιση της ζωής. Πιθανότατα υπήρξε νερό, διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και αμμωνία… Με ανάλογες διαδικασίες δημιουργήθηκε η ‘αρχέγονη σούπα’, η οποία όπως πιστεύουν οι βιολόγοι και οι χημικοί, συνιστούσε τις θάλασσες πριν από τρία ή τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια. Οι οργανικές ουσίες συμπυκνώθηκαν τοπικά, πιθανώς σε ξηραινόμενες λιμνούλες ή αποθέτονταν στις ακτές σε μικρές αιωρούμενες σταγόνες…
Κάποτε, εντελώς τυχαία σχηματίστηκε ένα ιδιαίτερα σημαντικό μόριο. Θα το ονομάσω αυτοαντιγραφέα… Στην πραγματικότητα, δεν είναι τόσο δύσκολο (όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως) να φανταστεί κανείς ένα μόριο που να κατασκευάζει αντίγραφα του εαυτού του, αρκεί να παρουσιαζόταν μια φορά μόνο. Φανταστείτε τον σαν ένα μεγάλο μόριο… Υποθέστε τώρα ότι κάθε δομικός λίθος του μεγαλομορίου έχει κάποια συγγένεια με έναν όμοιό του… Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι αυτά τα μικρά μόρια ενώνονται μεταξύ τους… Αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να συνεχιστεί με συνεχές στοίβαγμα στρώματος πάνω σε στρώμα… Θα μπορούσε όμως, οι δυο αλυσίδες να διαχωριστούν… ένα πολυπλοκότερο ενδεχόμενο είναι πιθανό, στην αρχή μέσα στη σούπα να μην υπήρχε σε αφθονία κανένα συγκεκριμένου τύπου πολύπλοκο μόριο… Κι έτσι φαίνεται πως φτάνουμε σ΄ έναν μεγάλο πληθυσμό εντελώς όμοιων αντιγράφων … Δεν ξέρουμε επακριβώς τον τρόπο με τον οποίο τα αρχικά αντιγραφικά μόρια κατασκεύαζαν τα αντίγραφά τους…»
Τα παραπάνω λόγια προέρχονται από το βιβλίο του το Εγωιστικό γονίδιο (σελ. 47-51), όπου καταμετρούνται 15 υποθετικές λέξεις, φράσεις-εικοτολογίες… Δε μπήκα στον κόπο να καταμετρήσω στις υπόλοιπες σελίδες του βιβλίου, που είμαι σίγουρος ότι κι εκεί ο προσεχτικός παρατηρητής, θα εντοπίσει περισσότερα.
Η ίδια τακτική ακολουθείται και στο βιβλίο του Τυφλός Ωρολογοποιός. Εκεί διαβάζουμε ότι ο Dawkins δεν είναι απροκατάληπτος, αλλά υποστηρίζει τις απόψεις του, όταν πιστεύει ότι είναι ορθές και μάλιστα με πάθος χρησιμοποιώντας τη φαντασία, στοιχεία που δεν έχουν χώρο στην επιστήμη, όπου κυριαρχεί η παρατήρηση, το πείραμα, η αντικειμενικότητα, η ειλικρίνεια, η εντιμότητα και η ταπεινοφροσύνη, λόγω άγνοιας.
Ιδού μερικές αποκαλυπτικές φράσεις και από το βιβλίο αυτό:
«Θα πρέπει να ομολογήσω, λοιπόν, ότι το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας όχι μόνο δεν είναι αμερόληπτο, αλλά σε ορισμένα σημεία του έχει γραφτεί με τέτοιο πάθος, που θα μπορούσε να προκαλέσει διάφορα σχόλια σε ένα επιστημονικό περιοδικό… θέλει να πείσει… Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι ο δαρβινισμός ισχύει όχι μόνο στον πλανήτη μας αλλά και σε όλο το σύμπαν όπου υπάρχει ζωή… Μπορεί οι απόψεις μου να μην είναι πάντοτε σωστές αλλά ενδιαφέρομαι με πάθος για την αλήθεια και δεν λέω ποτέ κάτι για το οποίο δεν πιστεύω ότι είναι σωστό… Θα ʾλεγε κανείς ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος σχεδιάστηκε (από ποιον άραγε;) ειδικά με τέτοιο τρόπο ώστε να παρανοεί τον δαρβινισμό και να δυσκολεύεται να τον πιστέψει… Χρειάζεται μια προσπάθεια φαντασίας για να δραπετεύσει από τη φυλακή της οικείας χρονικής κλίμακας. Χρειάστηκε ένα πολύ μεγάλο άλμα φαντασίας για να καταλάβουν ο Δαρβίνος και ο Wallace… Πρόκειται για άλμα φαντασίας!» (σελ. 20-23).
Στο βιβλίο του Το μεγαλύτερο θέαμα στη γη (2009) διαβάζουμε ότι: «Δεν καταγόμαστε από τους χιμπατζήδες, είναι όμως μάλλον ασφαλής η πρόβλεψη ότι ο κοινός πρόγονος που μοιραζόμαστε έμοιαζε περισσότερο με χιμπατζή παρά με άνθρωπο... Έχοντας αυτές τις πιθανότητες κατά νου ας εξετάσουμε ορισμένα από τα πολλά αφρικανικά απολιθώματα που διαθέτουμε σήμερα, αλλά δεν ήταν διαθέσιμα στον Δαρβίνο… Δυστυχώς διαθέτουμε μόνο θραύσματα από το κρανίο της Λούσι… μπορούμε να συμπεράνουμε ότι βάδιζε όρθια, πιθανότατα όμως αναζητούσε καταφύγια και στα δέντρα … Είναι όμως δύσκολο να γίνει μια αυθεντική ολοκληρωμένη αναπαράσταση… βάδιζαν όρθιοι (η Λούσι και το είδος της) στα πίσω πόδια όπως κι εμείς – το δέντρο από τα τρία υποθετικά σενάρια μας… Αντικείμενο διχογνωμίας αποτελούν επίσης συχνά τα ονόματα γένους και είδους, τα οποία αλλάζουν τακτικά με αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις της επιστημονικής βιβλιογραφίας… Ένα από τα βασικά συμπεράσματα αυτού του κεφαλαίου έχει να κάνει με την αυθαίρετη, αν μη τι άλλο, φιλοσοφία των ζωολογικών ταξινομήσεων… Ας περάσω τώρα στο επόμενο σημαντικό θέμα μου, σχετικά με τους υποτιθέμενους χαμένους κρίκους και την αυθαίρετη ονομασία (σελ. 221-227).
Κοντολογίς, ο Dawkins, ομολογεί ότι, δεν είναι αμερόληπτος, ότι χρησιμοποιεί την υπόθεση και τη φαντασία ακόμη, αλλά και ότι ‘στην ιστορία της επιστήμης έχουν υπάρξει στιγμές κατά τις οποίες ολόκληρο το ορθόδοξο επιστημονικό οικοδόμημα ανατράπηκε δίκαια από ένα μοναδικό «άβολο γεγονός»…’ (Ο Τυφλός Ωρολογοποιός, σελ. 450). Αλλού παραδέχεται ότι «πρέπει να αναγνωρίσουμε την πιθανότητα ότι νέα δεδομένα μπορεί να βγουν στο φως, τα οποία θα αναγκάσουν τους διαδόχους μας στον 21ο αιώνα να εγκαταλείψουν τον Δαρβινισμό…» (Ο Εφημέριος του Διαβόλου, σελ. 132).
Παρόλα τα παραπάνω, δεν διστάζει να μιλήσει με βεβαιότητα ότι, κανένας σοβαρός βιολόγος δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι η εξέλιξη έχει συμβεί, αν και αναγνωρίζει και άλλες εναλλακτικές θεωρίες, στη θέση της δαρβινικής επιλογής, όπως είναι της εστιγμένης ισορροπίας, ο λαμαρκισμός, ο ουδετερισμός, ο μεταλλακτισμός, ο δημιουργισμός (όπ. παρ. σελ. 441).
Οι υποθέσεις, τα κενά, οι αντιφάσεις, η ομολογημένη άγνοια και, κυρίως, η υπερχειλίζουσα εικοτολογία στις σκέψεις του Dawkins, είναι εμφανέστατες σε όποιον διαθέτει παρατηρητικότητα και αμεροληψία. Και, φυσικά, ισχύει αυτό που επεσήμανε ο φυσικός Alister McGrath, στο βιβλίο του Ο Θεός του Dawkins: Γονίδια, μιμίδια και το νόημα της ζωής, (Dawkins’ God: Genes, memes, and the Meaning of Life, σελ. 10): «Το πραγματικό ζήτημα για μένα είναι το πώς ο Dawkins περνάει από μια Δαρβινική θεωρία της εξέλιξης σε μια γεμάτη αυτοπεποίθηση αθεϊστική κοσμοθεώρηση, την οποία κηρύττει με μεσσιανικό ζήλο και απρόσβλητη βεβαιότητα».
Ο Dawkins, ο οποίος αποκηρύσσει μετά βδελυγμίας την πίστη που τη χαρακτηρίζει ως ‘τυφλή εμπιστοσύνη’ χωρίς αποδείξεις και διανοητική ασθένεια, είναι ο πρώτος που υποκύπτει στον πειρασμό της πίστης, και δη, στην ευπιστία των θεωριών του, τις οποίες αντιμάχονται τα γεγονότα.
Είχε άδικο άραγε, ο Pascal, που έλεγε ότι «οι άπιστοι είναι οι μεγαλύτεροι εύπιστοι;»