Η εποχή μας —εποχή των ραγδαίων αλλαγών— γνωρίζει ένα εκπληκτικό και αντιφατικό φαινόμενο. Από τη μια πλευρά έχουμε την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης σε πολλούς τομείς και κλάδους που ο μέσος άνθρωπος αδυνατεί να παρακολουθήσει. Η γενετική, η ευγονική, η βιοτεχνολογία, η βιομιμητική, η εργονομία, η αστροφυσική, η κοσμολογία, η κρυονική, η νανοτεχνολογία κ.ά. είναι μερικοί μόνο κλάδοι που έχουν εκρηκτική άνθηση στις μέρες μας και υπόσχονται πολλά επιτεύγματα στο μέλλον. Ο άνθρωπος ασφαλώς επωφελείται πολλαπλώς από την αύξηση αυτής της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογίας, αν και, γίνονται και κακές επιλογές και εφαρμογές αυτής της γνώσης (π.χ. κλωνισμός των ζώων και του ανθρώπου, χημικοί πόλεμοι, πυρηνικά κ.ά.).
Από την άλλη, έχουμε μιαν εκπληκτική άνοδο των αντιπόδων της επιστήμης. Κι αυτοί είναι ποικίλες εκφάνσεις και φαινόμενα που ακούνε στο όνομα αποκρυφισμός. Σ’ αυτόν μπορούν να ενταχθούν όλες οι ψευδοεπιστήμες, η παραϊατρική, η ουφολογία, ο πνευματισμός, η σαϊεντολογία, η αστρολογία, η μελλοντολογία, η αριθμολογία, η μαγεία, η μαντεία, η αγγελολατρεία κ.ά., που όλα μαζί συνθέτουν έναν μοντέρνο σκοταδισμό και μιαν επιστροφή στον πνευματικό Μεσαίωνα.
Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο αντίρροπες δυνάμεις, της επιστημονικής γνώσης, της τεχνολογίας και του ορθολογισμού από τη μια και του ανορθολογισμού από την άλλη. Και οι δυο τού υπόσχονται πληρότητα, αυτογνωσία, πρόοδο, ευημερία, ευτυχία. Και οι δύο δελεαστικά προσπαθούν να τον προσεταιριστούν και να του αποσπάσουν τις διανοητικές και τις συναισθηματικές του δυνάμεις, υποσχόμενες με τη μεγαλύτερη διάδοσή τους ένα καλύτερο μέλλον.
Και για το τι επέτυχε η ανθρωπότητα με την αύξηση της επιστημονικής γνώσης, είναι γνωστό και δεν χρειάζεται εδώ να αναλυθεί περισσότερο. Η κατανόηση της λειτουργίας της φύσης και της φύσης του ανθρώπου, ιδίως από τον 17ο αιώνα μ.Χ. και εντεύθεν, απελευθέρωσε τον άνθρωπο από την αμάθεια, την ημιμάθεια, τις προλήψεις, τις προκαταλήψεις, τη μαγεία, τη μαγγανεία και τις δεισιδαιμονίες που κυριολεκτικά τον καταδυνάστευαν στα περασμένα χρόνια.
Οι θεμελιωτές των επιστημών όπως ο Παστέρ, ο Πασκάλ, ο Νεύτων, ο Μπόυλ, ο Φάρανταϊ, ο Ομπ, ο Σίμψον, ο Όυλερ, ο Μέντελ, ο Μάξγουελ και οι πιο σύγχρονοι (Αϊνστάιν, Μαξ Πλανκ, Φράνσις Κρικ κ.ά.) προσέφεραν τα μάλα για την πρόοδο της ανθρωπότητας.
Η ατμομηχανή, το αεροπλάνο, ο ηλεκτρισμός, ο ασύρματος, το ραδιόφωνο, το τηλέφωνο, η τηλεόραση, το φαξ (τηλεμοιότυπο), το κομπιούτερ, τα φάρμακα, οι περίπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις, οι μεταμοσχεύσεις, η αποκωδικοποίηση του DNA, οι επανδρωμένες πτήσεις στο διάστημα, και τόσα άλλα είναι προϊόντα επίμοχθης μελέτης, σε βιβλιοθήκες και εργαστήρια, και εμβριθούς γνώσης, στρατιάς ολόκληρης ειδικών, που νυχθημερόν εργάζονται με βάση τις επιστημονικές μεθόδους ήτοι την παρατήρηση, το πείραμα και τον μαθηματικό λογισμό.
Κάνοντας χρήση των παραπάνω και του ορθού λογισμού, οι επιστήμονες μάς προσέφεραν αυτή την αφθονία της γνώσης που κανείς δεν μπορεί ν’ αρνηθεί ότι είναι για την καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου, εφόσον εφαρμοστεί βέβαια σωστά και με ανιδιοτέλεια η γνώση αυτή.
Ενώ λοιπόν, έχουμε μια τόσο καλή προσφορά και αναγνώριση της προσφοράς της επιστήμης και του ορθού λογισμού (που περιλαμβάνει έρευνα και στη φιλοσοφία, την ψυχολογία και τις άλλες πνευματικές επιστήμες), και ενώ θα ανέμενε κανείς μιαν υποχώρηση —αν όχι εξάλειψη— ή έστω ελαχιστοποίηση του αποκρυφισμού, στην εποχή μας, παρατηρείται το φαινόμενο της υπερτροφικής αύξησης του τελευταίου και η άνοδος εν γένει του ανορθολογισμού εις βάρος του ορθού λογισμού και της ορθής γνώσης (= επιστήμης).
Με την επιβολή μάλιστα της τηλεόρασης, των κομπιούτερ και του Ίντερνετ στη ζωή μας, υπάρχει μια ασυνήθιστη έξαρση και εισβολή πάσης φύσεως μεταφυσικών, παραφυσικών, παραψυχικών, μάγων, γκουρού, μέντιουμ, αστρολόγων, συνωμοσιολόγων και τσαρλατάνων, οι οποίοι ως αυτόκλητοι μεσσίες με ύφος 100 καρδιναλίων έρχονται να προσφέρουν «απόκρυφες» τάχα γνώσεις, που μόνον αυτοί γνωρίζουν και μόνον αυτοί μπορούν να αποκαλύψουν και να διδάξουν στους ανθρώπους, πως να ανακαλύψουν τις «κρυφές εσώτερες δυνάμεις τους» και τις «μυστικές δυνάμεις του εγκεφάλου», και απόκρυφα γεγονότα του παρελθόντος, έναντι βέβαια εννοείται, αδράς αμοιβής, αφού αυτοί «πουλάνε» κάτι το ειδικό και «σπάνιο και μοναδικό», που οι άλλοι αγνοούν…
Στη χώρα μας μάλιστα, εκτός από τους UFO-λόγους που έχουν βαλθεί μετά μανίας να εντοπίσουν και να αποδείξουν την εισβολή των εξωγήινων, υπάρχουν κι αυτοί που θέλουν να αποκαλύψουν τους «εσωγήινους», αυτούς που είναι κρυμμένοι στα έγκατα της γης και που βγαίνουν κρυφά και μυστικά, για να αποκαλύψουν σε ορισμένους, «μυστικά»… Υπάρχουν κι αυτοί που ασχολούνται ειδικά με τους αγγέλους, οι οποίοι μας προστατεύουν από κακοτοπιές και μας χαρίζουν ειρήνη, γαλήνη κι ευτυχία. Και διδάσκουν στους άλλους «αγγελική συμβουλευτική». Υπάρχουν και οι νεοπαγανιστές, που ισχυρίζονται ότι έλκουν την καταγωγή τους από εξωγήινους θεούς και θέλουν να επαναφέρουν το δωδεκάθεο και την αρχαία λατρεία των ειδώλων, για να γίνουμε συνειδητοποιημένοι Έλληνες, αφού ο Χριστιανισμός μάς έχει αποβλακώσει και αποπροσανατολίσει (βλ. Ομάδα Ε). Υπάρχουν οι νεοκαββαλιστές που θέλουν να διαδώσουν τον εβραϊκό μυστικισμό του Μεσαίωνα. Υπάρχουν και πολλοί Νεοεποχίτες, που τα αποδέχονται όλα και φτιάχνουν ένα χαρμάνι από όλα!
Ο κατάλογος μπορεί να αυξηθεί με την παράθεση ποικίλων κλάδων και εκδηλώσεων αυτού του είδους, που άλλες φορές προβληματίζουν κι άλλες φορές προκαλούν το μειδίαμα ή τον γέλωτα του σύγχρονου, επαρκώς πληροφορημένου αναγνώστη, που εξακολουθεί να ακολουθεί τους κανόνες του ορθού λόγου και της τυπικής και κοινής λογικής στη ζωή του και στην καθημερινότητα.
Αλλά το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι οι επαρκώς πληροφορούμενοι και οι υποψιασμένοι αναγνώστες. Αυτοί έχουν τα «αισθητήρια γεγυμνασμένα», ώστε να μπορούν εύκολα να διακρίνουν το επιστημονικό και σοβαρό έργο από το επιστημονικοφανές και το ψεύτικο —όπως λόγου χάριν αυτό του «κοχλιαριοκάμπτη», όπως επιτυχώς αποκάλεσαν τον Γιούρι Γκέλερ—, που προβάλλεται κατά κόρον από τον τύπο και την τηλεόραση, γιατί “πουλάει”… Το πρόβλημα βρίσκεται στους ανυποψίαστους και στους νέους, που εύκολα μπορούν να γίνουν θύματα του αυξανόμενου ανορθολογισμού.
***
Ήδη, σοβαρά σκεπτόμενοι άνθρωποι, διανοούμενοι και επιστήμονες στις δυτικές χώρες έχουν περάσει στην αντεπίθεση, ιδρύοντας εταιρείες, δίνοντας διαλέξεις, γράφοντας άρθρα και βιβλία, με σκοπό την υπεράσπιση της επιστήμης και του ορθού λόγου. Το έργο τους, βέβαια, έχει κάποια απήχηση, αλλά σχετικά μικρότερη απ’ ό,τι θα ανέμενε κανείς. Οι μάγοι, οι αστρολόγοι και ο αποκρυφισμός έχουν γίνει της μόδας με πλατιά απήχηση στο κοινό. Για του λόγου το αληθές, αναφέρω ότι εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαβάσει τα κατορθώματα του Χάρυ Πότερ, έχουν δει τις ταινίες του, έχουν παρακολουθήσει τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών, έχουν διαβάσει τον Κώδικα Ντα Βίντσι του Νταν Μπράουν, όπου δεξιότεχνα συνδυάζεται το θρίλερ με τον αποκρυφισμό, η φαντασία με τον μυστικισμό. Και εκατομμύρια, μέσω της τηλεόρασης κυρίως, καθοδηγούνται τηλεοπτικά προς τον ανορθολογισμό.
Πρόσφατα, στη χώρα μας, έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά περιοδικά και βιβλία που επανεμφανίζουν τη χαμένη δήθεν γνώση του Χριστιανισμού με τη διάδοση των αποκρύφων ευαγγελίων και κειμένων με την απόκρυφη τάχα ερωτική ζωή του Χριστού με τη Μαρία τη Μαγδαληνή, αγνοώντας εκουσίως βέβαια, ότι όλη αυτή η παραμυθολογία και γνωστή είναι και ανεδαφική και ανιστόρητη, αφού τα κείμενα αυτά είναι του τέλους του 2ου και 3ου μ.Χ. αιώνα, γραμμένα από χαμηλού επιπέδου ανθρώπους, με νοσηρή περιέργεια, οι οποίοι μη αρκούμενοι στις πληροφορίες της Καινής Διαθήκης θέλησαν να καλύψουν τα “κενά” του Ευαγγελίου με δικές τους φαντασιοκοπίες…
***
Που οφείλεται λοιπόν η αλματώδης θα έλεγε κανείς αυτή “άνοδος του ανορθολογισμού” στις ημέρες μας; Κατά τη γνώμη μου, δύο παράγοντες κυρίως, ευθύνονται. Ο ένας είναι, η υπερτροφική αύξηση της επιστήμης και της τεχνολογίας στον 20ο αιώνα, οι οποίες εκούσια ή ακούσια, εκτοπίζοντας τον «παραδοσιακό» Θεό των μονοθεϊστικών θρησκειών, άφησαν ένα μεγάλο κενό στις διάνοιες και ιδίως στις καρδιές των ανθρώπων. Δημιουργήθηκε, έτσι, αυτό που προφητικά ο Πασκάλ χαρακτήρισε «κενό της απουσίας του Θεού». Προσπάθησε βέβαια η ίδια η επιστήμη να το αναπληρώσει αυτό το κενό, με τα επιτεύγματά της και τις υποσχέσεις της. Αλλά φάνηκε, σε σύντομο σχετικό χρόνο, ότι οι μεγαλορρήμονες υποσχέσεις της υπήρξαν μόνον κομπασμοί, γιατί δημιουργήθηκαν άλλα δυσανάλογα προβλήματα και κενά, αποκαλύπτοντας τις κενές εξαγγελίες.
Ο άνθρωπος, όμως, που δεν πιστεύει σε Θεό —είπε προσφυώς κάποιος, νομίζω ο Τσέστερσον— δεν είναι εκείνος που δεν πιστεύει σε τίποτα, «είναι εκείνος που πιστεύει στα πάντα». Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του 21ου αιώνα, αφού απογοητεύτηκε από τις εξαγγελίες και τους κομπασμούς της επιστήμης για εξασφάλιση ανέφελης μακροημέρευσής και επίλυσης των ουσιωδών προβλημάτων του και αφού η πίστη του στον «παραδοσιακό» Θεό κλονίστηκε σχεδόν ανεπανόρθωτα από τα πάσης φύσεως υλιστικά κηρύγματα (που κακώς συνδυάστηκαν με τα επιστημονικά κεκτημένα), ευρισκόμενος μετέωρος και έρμαιον νεοφανών δυνάμεων, πέφτει, εκών-άκων, θύμα αυτών των δυνάμεων που έρχονται να αναπληρώσουν το κενόν· δυνάμεων, που έχουν παρανομαστή τους τον ανορθολογισμό και αριθμητή τους μια ποικιλία εκφάνσεων εσωτερισμού και αποκρυφισμού.
Ο εσωτερισμός και ο αποκρυφισμός βέβαια υπήρχαν και υπέβοσκαν εκατοντάδες χρόνια, σε αντιδικία μάλιστα με την εκκλησία. Τώρα όμως, που οι μεγάλες παραδοσιακές θρησκείες φάνηκαν για διάφορους λόγους ακόμα πιο πολύ ανεπαρκείς για τον σύγχρονο άνθρωπο, ήρθε ο εσωτερισμός να πάρει τη ρεβάνς, διαδίδοντας ότι οι «εκκλησίες» θέλουν την εξαφάνισή του, διότι κατέχει «μυστικές αλήθειες» που φοβούνται να αποκαλυφθούν… στους ανθρώπους.
Άλλος παράγοντας είναι ο ανθρώπινος ναρκισσισμός και η ηθελημένη αυταπάτη. Κολακεύεται και βαυκαλίζεται ο σύγχρονος άνθρωπος ότι αν δεν ανακάλυψε πλήρως, πάντως, σύντομα θ’ ανακαλύψει «τις κεκρυμμένες δυνάμεις εντός του», κι έτσι θα τιθασεύσει το «κτήνος μέσα του» και θα βγει από τον ανασφαλή και καταθλιπτικό τρόπο ζωής, στον οποίο τον οδήγησε εν μέρει και η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία. Κι όλα αυτά, στρέφοντας τα νώτα του στις αποδεδειγμένης αξίας ηθικές και πνευματικές αρχές που τον τροφοδότησαν επαρκώς στο παρελθόν.
Αρωγός του στον αγώνα αυτόν οι προφήτες, τα μέντιουμ, οι αστρολόγοι, οι γκουρού και οι μάγοι, σε συνδυασμό με τους τηλεοπτικούς και επιχειρηματικούς κολοσούς που επιδιώκουν την εξασφάλιση κολοσιαίων υλικών συμφερόντων, για λογαριασμό τους.
Πρόκειται ασφαλώς, για μια επικερδή επιχείρηση πολυπλόκαμη, που αποβλέπει στην εκμετάλλευση της αμάθειας, της ημιμάθειας και των ψευδαισθήσεων και των φρούδων ελπίδων πολλών ανθρώπων· και δη, αυτών που «καθεύδουν τον νήδυμον», αυτών που τους αποπροσανατολίζει από την ουσία της ζωής και των προβλημάτων της, προσανατολίζοντάς τους σε αδέξια μεταφυσικά παραμύθια που επιδέξια διογκώνουν το βαλάντιο των επιτήδειων.
Το μέλλον εικάζεται ασαφές και δύσκολο σε αυτήν τη σκληρή αντιδικία μεταξύ του ορθού λόγου και του ανορθολογισμού…