Αγαπητό Ζενίθ,
Το άρθρο μου Κριτική στην Νέα Α-θεολογία (τεύχος 14) προκάλεσε αντιδράσεις τουλάχιστον, δύο αναγνωστών σου, που διαφωνώντας με τις θέσεις μου προκαλούν τον διάλογο. Χαίρομαι γι’ αυτό και, στο στενό χώρο του περιοδικού θα απαντήσω σύντομα.
Ως προς την πρώτη αναγνώστρια, θα είχα να παρατηρήσω ότι, κατ’ αρχάς συμφωνώ, ότι άλλο είναι η φιλοθεΐα και άλλη η φιλοθρησκεία και η θρησκειοποίηση του ορμέμφυτου του ανθρώπου προς το θείον. Η επιστολογράφος, όμως ομολογεί, ότι δεν διάβασε τα βιβλία των σύγχρονων αθέων, και, συνεπώς, δεν γνωρίζει τους ισχυρισμούς τους. Εγώ, ασκώντας κριτική στα βιβλία τους αναγκαστικά, τους ακολουθώ κατά πόδας. Το αν αυτοί συγχέουν και συμφύρουν Θεό, θρησκεία, θεολογία και θρησκειοποίηση, αυτό είναι άλλο θέμα. Ο πυρήνας της επιχειρηματολογίας της, πάντως, στρέφεται γύρω από την ισχύ των ιερατείων στην κατασκευή θεών. Επ’ αυτού κατ’ αρχάς συμφωνώ. Αλλά δεν συμφωνώ ως προς την κριτική αρνητική θέση της, ότι ο Ιησούς θεοποιήθηκε από ανθρώπους και ότι τα ιερά κείμενα είναι φαύλα, προϊόν λογοκλοπής και πλαστά. Επικαλείται αόριστα καταπληκτικές εργασίες που δεν τις αναφέρει, αλλά είμαι σίγουρος, ότι αυτές οι εργασίες προέρχονται από ιδεολόγους αρνητές κυρίως του 19ου αι., κι ελαχιστότατους σύγχρονους που αναμασούν ξεπερασμένα επιχειρήματα και όχι από σύγχρονους, ειδικούς, σοβαρούς επιστήμονες.
Εγώ, θα της πρότεινα μεταξύ άλλων να διαβάσει το βιβλίο του E. P. Sanders, Το Ιστορικό πρόσωπο του Ιησού (Φιλίστωρ 1996), του παπυρολόγου Dr. Carsten Peter Thiede, Ιησούς: μύθος ή πραγματικότητα; (Πέργαμος 1999) του Π. Κανελλόπουλου, Ο Χριστιανισμός και η εποχή μας, και πολύ περισσότερο, το βιβλίο, Στα ίχνη του Ι.Χ.Θ.Υ.Σ., του Στράτου Θεοδοσίου-Μάνου Δανέζη (Δίαυλος) για έγκυρες επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με τη γένεση του Χριστιανισμού την ουσία του και την αξία του. Πολλαπλά χρήσιμο είναι και το βιβλίο του A. Läpple, Ο Άλλος Ιησούς (εκδ. Κονιδάρη). Επίσης θα πρότεινα να ξαναδιαβάσει απροκατάληπτα και με ανοιχτό μυαλό, την ίδια την Κ.Δ., γι’ αυτήν που ο Dostoyevsky είπε, ότι είναι ένα βιβλίο που «δεν υπάρχει παρόμοιό του στον κόσμο, ούτε μπορεί να αποχτηθεί», και για την οποία ο Kant, είπε, ότι «κάθε προσπάθεια μειώσεως του κύρους της, αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Όσον αφορά τα περί πλαστότητας και φαυλότητας των κειμένων, προκαλώ οιονδήποτε να μου την αποδείξει, και μάλιστα, ότι οποιαδήποτε ουσιώδης διδασκαλία της Καινής Διαθήκης είναι πλαστογραφημένη ή προϊόν λογοκλοπής. Επ’ αυτού θα είχα να αντιτάξω πολλά, αλλά αρκούμαι προς το παρόν στη διαβεβαίωση του παλαιογράφου-αρχαιολόγου, πρώην διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου Sir Frederic Kenyon: «Οι Γραφές έφθασαν σ’ εμάς ουσιαστικά όπως γράφτηκαν» (Our Bible and Ancient Manuscripts, σελ. 23).
Τελικά, γιατί παραξενεύεται η επιστολογράφος, για το ότι ο Ιησούς ο ίδιος δεν έγραψε τίποτα, και δεν παραξενεύεται, για το ότι, ούτε ο Πυθαγόρας, ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Μωάμεθ, ή ο Βούδας και πολλοί άλλοι σοφοί, μόνο δίδασκαν προφορικά; Όπως κατέδειξα στο βιβλίο μου Ιησούς, ο ποιητής των ποιητών για τον Ιησού έχουμε πολύ σπουδαιότερα στοιχεία και επιχειρήματα αξιοπιστίας των λόγων του (μεταξύ των άλλων ο ποιητικός ρυθμός και ο κοφτός γνωμικός λόγος) από οιονδήποτε άλλο δάσκαλο της αρχαιότητος.
2. Όσον αφορά το δεύτερο επιστολογράφο, παρατρέχοντας τις προσωπικές του επιθέσεις, και τους εις βάρος μου υπαινιγμούς και τα περί σκοταδιστικού κειμένου, καθώς και την αμφισβήτηση, τού αν τα μεταφυσικά θέματα είναι προβλήματα ή ερωτήματα (εγώ πάντως έχω υπ’ όψη μου και το βιβλίο του F. Gregoire όπου τα μεταφυσικά τα χαρακτηρίζει προβλήματα), θα απαντούσα και σ’ αυτόν, ότι, ο Χριστιανισμός της Καινής Διαθήκης, δεν είναι ένα χωνευτήρι από παγανιστικές παραδόσεις και δοξασίες, όπως νομίζει, παρά ο Χριστιανισμός, όπως τον κατάντησαν πολιτικοί ηγέτες, πάπες και ιεράρχες και ο αμαθής όχλος στο διάβα του χρόνου. Ο Χριστιανισμός, ή καλύτερα, η Χριστιανοσύνη των συγγραφέων της Κ.Δ., είναι καθαρή και γνήσια πίστη. Υποδεικνύει λατρεία προς τον θεό «εν πνεύματι και αληθεία» (Ιωαν. 4:24) και άνευ ναών και ειδώλων (Πράξ. 17:24 επ.) με αγάπη, πίστη, αλτρουισμό, διεθνισμό και ταπεινοφροσύνη, ανοχή, και ειρήνη (Γαλ. 3:28, 5:6, Ματθ. 23:8, 9 Κολ. 3:13-14 κ.ά.).
Η λέξη αγάπη και το ρήμα αγαπώ στην Κ.Δ., υπάρχει γύρω στις 250 φορές και άλλες τόσες στην Π.Δ., σ’ αντίθεση με ολόκληρη την κλασική φιλολογία, όπου το ουσιαστικό αγάπη δεν ξεπερνάει τις δέκα φορές!
Σημειώνω ακόμη, ότι όπως κατέδειξε ο Max Weber, ο Robert K. Merton κ.ά., ο βιβλικός μονοθεϊσμός ξεριζώνοντας τον «μαγικό ψυχοτροπισμό» της αρχαιότητας με την απέριττη και συγκλονιστική φράση «εν αρχή εποίησεν ο θεός», συνετέλεσε στην προώθηση της ορθολογικής σκέψης στη Δύση, και στις προϋποθέσεις για να γίνουν μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις. Γι’ αυτό και οι θεμελιωτές των επιστημών, από τον 16ο μ.Χ. και εντεύθεν ήταν όλοι θεϊστές. Επ’ αυτού, βέβαια, επί της ουσίας του επιχειρήματος, δεν λέει τίποτα ο επιστολογράφος…
Επισημαίνω επίσης ότι ο Θεός της Βίβλου «δεν κάθεται με σταυρωμένα χέρια», αλλά είναι ζων και δρων. Επενέβη σε κρίσιμες στιγμές του παρελθόντος και κατατείνει την ιστορία σ’ ένα τέλος, στα έσχατα της, εκπληρώνοντας τον σκοπό του για ευλογία του ανθρωπίνου γένους. Θα πραγματοποιήσει το «ιδού ποιώ καινά τα πάντα» (Αποκ. 21:3, 4) στον κατάλληλο χρόνο που αυτός επιθυμεί και γνωρίζει.
Ο Θεός της Βίβλου, είναι ένας Θεός ελεύθερος από την ειμαρμένη, άγιος και δίκαιος. Η αναφερόμενη οργή του, είναι μεταφορική έκφραση της δικαιοσύνης του. Σ’ αντίθεση με τον Δία και τον Βάαλ και άλλους θεούς που κυνηγούσαν γυναίκες, ο Γιαχβέ φρόντιζε για τις χήρες και τα ορφανά, τους ταλαιπωρημένους και φτωχούς και ξένους. Γνώση του Θεού στη Βίβλο σημαίνει, εφαρμογή της δικαιοσύνης και καλοσύνης (Ιερ. 21:15, Λευ. 19:18, 34, Α΄ Ιωαν. 4:8, 18)
Αυτό διδάσκει και η Κ.Δ. Η οποία παρεμπιπτόντως, δεν απειλεί απίστους με κολάσεις, με καζάνια, φωτιές και πίσσες, και έναν κερασφόρο διάβολο προϊόν… φαντασίας ανθρώπων του Μεσαίωνα, αλλά διδάσκει: «Πάντα όσα θέλετε να κάνουν οι άνθρωποι σε σας κάνετε κι εσείς σ’ αυτούς» (Ματθ. 7:12). Αυτός είναι ο Χρυσός Κανόνας, που διατυπώθηκε μόνο από τον Ιησού σε θετική μορφή (κι όχι σε αρνητική = ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσεις) κανόνας, την αξία του οποίου, αποδέχτηκε και ο ίδιος ο Δαρβίνος (Η Καταγωγή του ανθρώπου, σελ. 143) ο οποίος αναγνώριζε την ηθικότητα στον άνθρωπο, σ’ αντίθεση με σύγχρονους επιγόνους του άθεους, που θέλουν να κυβερνώνται μόνο από φυσικά ένστικτα.
Τέλος, ικανοποιώντας την επιθυμία του επιστολογράφου περί βιβλιογραφίας μου, παραθέτω τα βιβλία που στηρίζουν την επιχειρηματολογία του άρθρου μου, με την επισήμανση ότι ο συγγραφέας του βιβλίου (και όχι του κεφαλαίου) της Γένεσης, δεν έχει βιβλιογραφία, γιατί δεν χρειαζότανε τέτοια. Όπως δεν έχει και ο Όμηρος, και ο Ησίοδος, το βιβλίο των Νεκρών των Αιγυπτίων, το έπος του Γιλγαμές και τόσα άλλα αρχαία κείμενα, ιερά και μη.
Για τον προσεχτικό όμως ερευνητή, υπάρχει στοιχειώδης βιβλιογραφία στη Γένεση. Είναι τα 11 toledoth «βιβλία ιστορίας ή γενεαλογίας» που αναφέρονται μέσα στο ίδιο το βιβλίο, και που είχε υπόψη του ο συντάκτης του, μαζί με αρχαιότατες προφορικές παραδόσεις, τις οποίες αξιοποίησε.
Βιβλιογραφία
- Κ. Δαρβίνου, Η Καταγωγή των ειδών (Γκοβόστης) σελ. 507
- Κ. Δαρβίνου, Η Καταγωγή του ανθρώπου (Γκοβόστης) σελ. 106
- Κ. Δαρβίνου, Αυτοβιογραφία (Γκοβόστης, 2007) σελ. 154 επ.
- Ισαάκ Νεύτων, Optics, 38ο ερώτημα
- G. Leibniz, Theodicy, Εισαγωγή (Open Court)
- Max Planck, Religion und Naturwissenschaft (1938)
- Paul Dirac, άρθρο στο Scientific American (1971)
- Wernher von Braun, συνέντευξη, εφημ. ΕΘΝΟΣ 30-4-68 και Ν. Εστία, 1969, σ. 1433
- Paul Davies, The Mind of God (1992)
- Ομήρου Οδύσσεια, Γ’ 48
- Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, (10, 8.7.), Περί Ουρανού Α΄, 4, Μετά τα φυσικά 983 α 9, 1072 β, 24
- Α. Αϊνστάιν, Πώς βλέπω τον Κόσμο, (εκδ. Μαρή), σελ. 9, 10
- Α. Αϊνστάιν, Ο σημερινός κόσμος, (εκδ. Μαρή) σελ. 23, 27, 28 πρβλ. και λήμμα Α. Αϊνστάιν, στην Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα
- J. P. Eckermann, Συνομιλίες με τον Γκαίτε (βιβλιοθήκη Φεξη) σελ. 152, 153
- Alister McGrath, The Twilight of Atheism (2004)
- Alister McGrath, The Science of God (2004)
- Hans Küng, Existiert God, (dtv 1981)
- Σπ. Κυριαζόπουλος, Εισαγωγή εις την ερώτησιν περί Θεού (Γρηγόρης)
- John Barrow – Frank Tipler, Our Universe: Accident or Design?
- John Barrow – Frank Tipler, Η ανθρωπική αρχή (Λέξημα, 1993)
- John Polkinghorne, Belief in God in a Age of Science (1998)
- John Polkinghorne, Επιστήμη ή Θεός (1997)
- Hugh Ross, The Creator and the Cosmos (1993)
- William Lane Graig, The Existence of God and Beginning of the Universe (1979)
- Paul Johnson, The Quest of God
- Jean Guiton, Θεός και επιστήμη (Αστάρτη 1999)
- Δ. Τσινικόπουλος, Αρχαίοι Έλληνες σοφοί περί Θεού, περ. Φηγός (τεύχος 19, σελ. 222-230)