Σπέρμα Αβραάμ:
Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ στην ουσία και στην έκφραση.
Ο Δανιήλ Σαχάς είναι θρησκειολόγος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Waterloo στο Οντάριο του Καναδά, με λαμπρές σπουδές στη θεολογία εδώ, στην Αθήνα, και στις ΗΠΑ, και με πολλές δραστηριότητες και διακρίσεις πάνω στην ειδικότητά του, αφού είναι μέλος πολλών διεθνών επιστημονικών εταιριών και συνεργάτης ειδικών περιοδικών.
Καρπός των πολυετών ερευνών του, μεταξύ άλλων, είναι και ένα εκλαϊκευμένο πολυσέλιδο, βιβλίο, με τον τίτλο Σπέρμα Αβραάμ. Σ’ αυτό αναφέρεται κατ’ αρχάς, στο μονοθεϊστικό φαινόμενο και στην ερμηνεία του, και στη συνέχεια, στις τρεις γνωστές μονοθεϊστικές θρησκείες δηλ., τον Ιουδαϊσμό, και στον Μωαμεθανισμό ή Ισλάμ. Ο χριστιανισμός θεωρείται ως προέκταση του Ιουδαϊσμού και κληρονόμος των επαγγελιών, ο νέος Ισραήλ. Ο Αβραάμ τιμάται ως ο αρχηγέτης, ο φορέας της αρχικής μονοθεϊστικής παράδοσης.
Τι μπορεί να αποκομίσει ο σύγχρονος αναγνώστης από ένα τέτοιο ογκώδες βιβλίο ενός ειδικού; Κατά την άποψή μου πολλά. Διότι, ο συγγραφέας γράφει σε μια στρωτή, γλαφυρή, γλώσσα, αποφεύγοντας τις πολλές παραπομπές και υποσέλιδες σημειώσεις που κοσμούν, ή μάλλον, φορτώνουν τέτοιου είδους εργασίες. Το βιβλίο καθίσταται έτσι προσιτό στο μέσο και μη ειδικευμένο αναγνώστη, και όχι μόνο στον φοιτητή, τον θεολόγο ή τον ερευνητή.
Προσιτό μεν, αλλά καθόλου απλοϊκό. Έχει στέρεες βάσεις έρευνας και επιστημοσύνης, προϊόν της ειδικότητας του συγγραφέα. Οι τεράστιες γνώσεις του πάνω στα θέματα που με άνεση διεξέρχεται, τον βοηθούν να κάνει καίριες παρατηρήσεις σε ουσιώδη σημεία, αλλά και σε δευτερεύοντα ακόμη, με τον δικό το προσωπικό τρόπο.
Στην ενότητα σχετικά με την Ιουδαϊκή παράδοση, προξενεί εντύπωση αυτό που ο συγγραφέας επισημαίνει: η επικαιροποίηση του κειμένου των προφητών, οι οποίοι παραμένουν αντικείμενο θαυμασμού και μελέτης, για όσους τους βλέπουν ως εκφραστές αγωνίας και ελπίδας, ως ένα μοναδικό φαινόμενο πνευματικής και ηθικής ευαισθησίας. Δεν είναι τυχαίο το ότι στις ΗΠΑ, την περίοδο των Hippies, των κοινωνικών και φυλετικών συγκρούσεων, λέει ο Σαχάς, ένα από τα προσφιλή αναγνώσματα των νέων ήταν τα βιβλία των προφητών, κάτι που θα προέτρεπε για όλους ο Γερμανός κοινωνιολόγος Έριχ Φρομ.
Εκτός από τη μια σύνοψη ιστορίας του βιβλικού και μετέπειτα Ιουδαϊσμού, ο αναγνώστης έχει να μάθει πολλά και υπεύθυνα για την ιουδαϊκή πίστη και σκέψη, την Ταλμούδ, τους Ιουδαϊκούς θεσμούς, τις εορτές, τα ήθη, και τις μορφές του Ιουδαϊσμού (Ορθόδοξοι, συντηρητικοί, μεταρρυθμισμένοι, κίνημα Σιωνισμού κ.άλλ.).
Στην ενότητα σχετικά με τον Χριστιανισμό, γίνεται λόγος για τη χριστιανική παράδοση, τις πηγές, για το πρόσωπο του Χριστού, τον πρωτοχριστιανισμό – ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κεφάλαιο –, και το διακλαδωμένο χριστιανισμό (Ορθοδοξία, Καθολικισμός, Προτεσταντισμός), όπου επισημαίνονται όχι μόνο οι διαφορές μεταξύ τους, αλλά και το πώς διαμορφώθηκαν ιστορικά π.χ. το πρωτείο του πάπα (σελ. 367), ή η Λουθηρανική άποψη Sola scriptura, Sola fides.
Ο αναγνώστης μεταξύ άλλων πληροφορείται ότι στην αρχαία Εκκλησία η εξομολόγηση ήταν δημόσια πράξη (σελ. 349), ότι το χριστιανικό βάπτισμα ήταν αρχικά πράξη για ενηλίκους και εξελίχθηκε αργότερα σε νηπιοβαπτισμό (σελ. 345, 321, 282), και ότι, η περί Χριστού διδασκαλία ήταν σχετικά απλή, χωρίς λεκτικές ή φιλοσοφικές πολυπλοκότητες. Όσοι ήθελαν να γίνουν χριστιανοί ύστερα από κάποια κατ-ήχηση, οδηγούνταν στο βαπτιστήριο με απλή ομολογία: «Πιστεύω ότι ο Θεός είναι ένας, και ο Χριστός ο Υιός του». Ο συγγραφέας ορθά διευκρινίζει ότι η λέξη κατ-ήχηση σημαίνει «κατά τον ήχον», ή σύμφωνα με τον τόνο της εκκλησίας, εκφράζοντας τη θέση ότι ο βαπτιζόμενος γίνεται συν-τονισμένο μέλος της (σελ. 282). Ακόμη ότι, η λέξη σύν-οδος επιλέχτηκε από την Εκκλησία (και όχι η λέξη συμβούλιο), γιατί υποδηλώνει οδό, συνοδοιπορία με σκοπό και τέλος (σελ. 286).
Το τρίτο μέρος του βιβλίου περί Ισλάμ, είναι ίσως και το πιο ενδιαφέρον, γιατί ο συγγραφέας μας φέρνει στο φως πολλές άγνωστες πτυχές του Ισλαμισμού και πληροφορίες για το κοράνι (=απαγγελία), για τις αρχές της πίστεως, τους «στύλους του Ισλάμ», ήτοι την ομολογία πίστεως, την προσευχή, την νηστεία, την ελεημοσύνη και το ετήσιο προσκύνημα. Γίνεται λόγος επίσης για την μουσουλμανική κοινωνία και τον πολιτισμό, για την θέση της γυναίκας (σελ. 569), και για το περίφημο «ιερό πόλεμο» Τζιχάντ (σελ. 409-410 και 572-576) όπου τονίζεται ότι η έννοια υπάρχει σε πολλές θρησκευτικές παραδόσεις, και ότι οι πόλεμοι του Ισλάμ δεν υπολείπονται και πολύ από τις σταυροφορίες των χριστιανών (!).Το Τζιχάντ διακρίνεται σε «μείζονα» εσωτερικό πόλεμο των παθών, και σε «ελάσσονα» εξωτερικό κυρίως, αμυντικό πόλεμο, υπέρ πίστεως και πατρίδος! (Σουρά 2:190, 3:157-8, 169:172). Ο συγγραφέας αναφέρεται επίσης στις διαιρέσεις του Ισλάμ (Σιίτες, Σουνίτες) και σε άλλα ρεύματα, όπως ο σουφισμός ή ο Ισλαμικός μυστικισμός.
Ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο, βγαίνει πολλαπλά κερδισμένος. Πλουτισμένος με γνώσεις, αλλά και με σκέψεις και προβληματισμό γύρω από τις μονοθεϊστικές θρησκείες. Οι οποίες σφοδρά επικρίνονται σήμερα, ιδιαίτερα για τους φονταμενταλισμούς που υποκρύπτουν. Μετά από την γοητευτική περιδιάβασή του σ’ ένα τόσο σπουδαίο έργο, καλείται να εξαγάγει μόνος τα όποια συμπεράσματά του, ακολουθώντας την τεράστια βιβλιογραφία που παρατίθεται, και εμβαθύνοντας ιδιαίτερα στον πρόλογο και στον επίλογο. Το βιβλίο γράφτηκε προφανώς, γιατί διαρκώς περισσότεροι Χριστιανοί ζητούν να γνωρίσουν την κοινή ιστορία τους, την παράδοση, την πίστη τους, αλλά και τις θρησκευτικές παραδόσεις άλλων, πράγμα που συντελεί σ’ έναν δια-θρησκευτικό διάλογο.