Στις ρίζες της αμερικανικής δημοκρατίας: Που οφείλεται η υπεροχή των Η.Π.Α;

US Capitol east side.JPG

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν και αναγνωρίζουν ότι οι Η.Π.Α., εδώ και πολλές δεκαετίες θεωρούνται ως το κράτος που υπερέχει από όλα τα Ευρωπαϊκά κράτη, τα της Ασίας, και τα άλλα κράτη σ’ όλη την υφήλιο, στον πνευματικό – τεχνολογικό – επιστημονικό ακόμη και οικονομικό τομέα.

Τα πανεπιστήμιά της είναι τα πρώτα στον κόσμο, και σχεδόν όλες οι μεγάλες εφευρέσεις και οι προωθήσεις των εφευρέσεων και των ανακαλύψεων τον 19ο και 20ο αι. γίνονται από Αμερικανούς επιστήμονες. Έχει ως γνωστόν και το προβάδισμα σε θέματα παγκόσμιας πολιτικής και ηγεμονικό ρόλο, αν και, η Αμερικανική Κοινωνία, έχει και η ίδια προβλήματα, ιδιαίτερα οικονομικής ανισότητας και εγκληματικότητα, που οφείλονται σε διάφορους λόγους αλλά και στην ανθρώπινη φύση.

Ωστόσο, το ερώτημα που εγείρεται είναι: Πού οφείλεται αυτή η γνωστή παγκόσμια υπεροχή των Η.Π.Α. στον υλικο-τεχνολογικό και επιστημονικό τομέα;

Την απάντηση μάς τη δίνει ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, σ’ ένα ενδιαφέρον βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από χρόνια, αλλά δεν έχασε την επικαιρότητά του, ούτε την αξία του, διότι αναφέρεται σε προσωπικές του εμπειρίες και ανατρέχει στην ιστορία.

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν και ρίχνουν φως στο ερώτημα, προέρχονται από το βιβλίο του, Στις Ρίζες της Αμερικάνικης Δημοκρατίας (εκδόσεις Ευθύνη, Αναλόγιο), το οποίο ο αναγνώστης μπορεί να βρει ακόμη στα βιβλιοπωλεία.

Παραθέτω κάποια αποσπάσματα. Ο καθένας μπορεί να βγάλει συμπεράσματα, να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει μ’ αυτά που γράφει ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος εκτός από Πρόεδρος της Δημοκρατίας εχρημάτισε Καθηγητής της Νομικής στο ΕΚΠΑ και υπήρξε συγγραφέας πολλών μελετών και βιβλίων. Τα έντονα γράμματα στο κείμενο που ακολουθεί είναι δικά μου.

* * *

«Λένε πολλοί: το μυστικό της δύναμης των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ο πλούτος τους· και ο πλούτος τους οφείλεται στο ότι το έδαφός των τους παρέχει τις περισσότερες πρώτες ύλες που χρειάζονται για τις βιομηχανίες των και όλα τα γεωργικά προϊόντα που χρειάζονται για την ευζωία του λαού των. Αυτή η κρίση είναι μονόπλευρη… Κοντά στον πλούτο της γης, κάποιος άλλος πλούτος υπάρχει στη σύσταση των Ηνωμένων Πολιτειών… Η κύρια αιτία της κατάκτησης της Νότιας και της Κεντρικής Αμερικής ήταν το χρυσάφι· η κύρια αιτία της κατάκτησης της βόρειας Αμερικής, που τότε μπορούσε να είναι γνωστή μόνο από τις αφιλόξενες ανατολικές ακτές της ήταν ο θρησκευτικός διωγμός. Στην αρχή της ζωής των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται το θρησκευτικό θέμα. Και δεν είναι περίεργο που αυτό που κατά το χρόνο είναι το πρώτο, συμβαίνει να είναι και κατά την σημασία πρώτο για τη ζωή της χώρας αυτής. Δεν πρέπει γι’ αυτό να φανεί παράξενο, αν, στην προσπάθειά μας να χτίσουμε την αμερικανική ψυχή κατά κάποια λογική τάξη, αρχίζουμε από τη θρησκεία.

Όποιος δεν καταλάβει ποια σημαντική θέση κατέχει η θρησκεία στην αμερικανική ζωή, δεν έχει προχωρήσει πέρα από την επιφάνεια. Όποιος δεν καταλάβει τι είδος είναι η θρησκεία που προσδιορίζει την αμερικανική ζωή κινδυνεύει να την παρανοήσει σε όλες τις εκδηλώσεις της. Γι’ αυτό είναι δικαιολογημένη η επιμονή στην έρευνα του θρησκευτικού θέματος, αν και μας οδηγεί φαινομενικά πολύ μακριά από εκείνα που βιαζόμαστε να μάθουμε για την Αμερική… (Οι κάτοικοι των Η.Π.Α.) Αρνούνται την ανάγκη της οργανικής ενότητας της Εκκλησίας και την καταλύουν. Εγκαθιδρύουν τοπικής έκτασης εκκλησιαστικούς οργανισμούς, κατά μίμηση του τρόπου, όπως ισχυρίζονται, που διοικήθηκαν οι πρώτες χριστιανικές εκκλησίες. Η εκκλησία παύει να είναι ο αναγκαίος κρίκος για την επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό· μόνο η απόλυτα προσωπική επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό μπορεί να υπάρξει… Απάνω από 250 διαφορετικές αιρέσεις διαμαρτυρομένων υπάρχουν σήμερα στην Αμερική…

Από τα 160 εκατομμύρια αμερικανούς, περισσότερα από τα 2/3 είναι διαμαρτυρόμενοι και σχεδόν τα 9/10 από αυτούς είναι καλβινιστές. Γι’ αυτό κυριάρχησε από την αρχή η καλβινιστική ψυχολογία· και η κυριαρχία αυτή συνεχίζεται ακόμα σήμερα…

Το έντονα πρακτικό τούτο πνεύμα διοχετεύτηκε σε όλες τις καλβινιστικές αιρέσεις, στις οποίες ανήκανε οι περισσότεροι άποικοι της Βόρειας Αμερικής τον 16ο και τον 17ο αιώνα, καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία του σημερινού πληθυσμού της. Γι’ αυτό έβαλε βαθειά τη σφραγίδα της στην αμερικανική ζωή η καλβινιστική ψυχολογία…

Στις αρχές του 1954 δημοσιεύτηκε στις αμερικανικές εφημερίδες ο ακόλουθος ραδιοφωνικός λόγος του Προέδρου Αϊζενχάουερ:

«Σε ώρες κρίσεως και δοκιμασίας ενστικτωδώς στρεφόμαστε προς τον Θεό για να αντλήσουμε από αυτόν νέο θάρρος και ψυχική ηρεμία. Ολόκληρη η αμερικανική ιστορία μαρτυρεί αυτήν την αλήθεια. Από πίστη προς το Θεό και με πίστη στον εαυτό τους, ως τέκνων του Θεού, οι προπάτορές μας σχεδίασαν και οικοδόμησαν αυτή τη δημοκρατία»…

Η αναφορά στον Θεό σε ποικίλες επίσημες εκδηλώσεις είναι πιο συχνή στην Αμερική από ό,τι είναι στις ευρωπαϊκές χώρες. Και δεν αποτελεί αυτό ούτε υποκρισία ούτε κενό τύπο… Η άσκηση της χριστιανικής αρετής, αυτό είναι το επίκεντρο του θρησκευτικού ενδιαφέροντος.

Ο καλβινισμός με τα βασικά του δόγματα, παρωθεί τον άνθρωπο προς την πράξη. Σε αυτό το δρόμο βάδισε ο αμερικανός…

… Καθώς περνούσανε τον Ωκεανό, οι πρώτοι βρετανοί άποικοι απορρίπτανε τις φεουδαρχικές ιεραρχίες, την παλιά εθιμοτυπία και τα ποικίλα πνευματικά τους ενδιαφέροντα και αποβιβάζανε στην αμερικανική ακτή μόνο ένα· ένα βιβλίο φέρναν μαζί τους, που αποτελούσε όλη τους την πνευματική τροφή, την Αγία Γραφή… Έτσι έξω από τη θεολογική σφαίρα, άλλο ενδιαφέρον δεν είχαν οι πρώτοι αμερικανοί άποικοι παρά, το χειρωνακτικό τους επάγγελμα, την καλλιέργεια της παρθένας γης, την ξύλευση των δασών, το ψάρεμα, το κυνήγι για τις πολύτιμες γούνες των άγριων ζώων. Με κάποιον κυνισμό λένε μερικοί σημερινοί αμερικανοί πως «η Αγία Γραφή και ο μπακαλιάρος σώσανε τη Νέαν Αγγλία», τη σχετικώς πιο άγονη βορειοανατολική παραλιακή ζώνη της Αμερικής μα που πρέπει να θεωρηθεί και ως η κοιτίδα των Ηνωμένων Πολιτειών… Έτσι, ύστερα από την εκκλησία ένα μόνο έμενε, το επάγγελμα, η βιοποριστική, η χειρωνακτική, κατά το πλείστον, εργασία… Ο έντονος υποκειμενισμός της προτεσταντικής θρησκείας, η προβολή της ατομικότητας στη σχέση της προς το θείο, μοιραία εξαίρει την ατομικότητα σε όλους τους τομείς της ζωής… Η ιδιοκτησία είναι προέκταση της ελευθερίας του ανθρώπου. Είναι ο καρπός του μόχθου του…

Σε πείσμα όλων των αντίθετων εκδηλώσεων η θρησκεία στην Αμερική είναι μια ζωντανή πραγματικότητα, μια αλήθεια, μια δύναμη, μια πάντα ενδεχόμενη και πιθανή πηγή από κινήματα, που την έκτασή τους κανείς δεν μπορεί από σήμερα να προβλέψει.

Φυσικά η Αμερική δεν είναι τόπος όπου υπάρχει περισσότερη χριστιανική αρετή από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της ελεύθερης Ευρώπης. Σε ορισμένους τομείς της κοινωνικής ζωής βρίσκεται σε ένα υψηλότερο ηθικό επίπεδο, σε άλλους στο ίδιο, σε άλλους σε χαμηλότερο. Γεγονός όμως αδιαμφισβήτητο είναι η υπερέχουσα επιρροή του θρησκευτικού παράγοντος στη διάπλαση της κοινωνικής ζωής…

Θα ήταν γι’ αυτό μεγάλο λάθος αν φανταζόμαστε τις αμερικανικές εκκλησίες υποταγμένες στο αντιχριστιανικό, ματεριαλιστικό και καπιταλιστικό πνεύμα… Η θρησκεία στην Αμερική μένει μια μεγάλη ηθική δύναμη, μεγαλύτερη από ό,τι είναι στην Ευρώπη… Η θρησκεία έχει στην Αμερική βασική σημασία, η επίδρασή της είναι αποφασιστική και η γνώση της Αμερικής, χωρίς την κατανόησή της, σχεδόν αδύνατη.

Οι πρώτοι τούτοι άποικοι εκόμισαν μαζί τους, σαν πολιτική διαθήκη, μερικές από τις αρχές που αποτελούν τις ατομικές ελευθερίες και που διατυπώθηκαν λίγο αργότερα, στο Bill of Rights…

Όπως και αλλού, προσδιορίζει και στην Αμερική την κοινωνική θέση του ατόμου και ο παράγων της μόρφωσης. Αλλά η μόρφωση εκτιμάται προ παντός κατά την χρησιμότητά της… Έτσι η αξία της μόρφωσης κρίνεται από τα πρακτικά της αποτελέσματα… Ο μέσος όρος της μόρφωσης όλου του πληθυσμού είναι υψηλός. Για να εκτιμηθούν αυτά τα επιτεύγματα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη και το ανθρώπινο υλικό που προσφερόταν. Ένας κόσμος «σκαπανέων» που ζούσαν σκορπισμένοι σε απέραντες εκτάσεις, έτσι που το σχολείο να είναι πολύ συχνά απρόσιτο. Δάσκαλος ήταν συνήθως ο πατέρας το βράδυ μετά τη δουλειά του ή η μητέρα· και βιβλίο ήταν ένα· πρώτο αλφαβητάριο και μοναδικό αργότερα ανάγνωσμα, η Αγία Γραφή…»

Συμπέρασμα: Η υπεροχή των Η.Π.Α. μέχρι σήμερα (παρά τα σημάδια κάμψης και φθοράς που εμφανίστηκαν και υπάρχουν, και τον έντονο ανταγωνισμό της Ρωσίας, της Κίνας, της Ινδίας και άλλων χωρών), οφείλεται σ’ ένα μόνο βιβλίο: Στην Βίβλο. Και στις αρχές της (σκληρή εργασία, ατομική πρωτοβουλία, πουριτανισμός, έλλειψη φανατισμού λόγω εθνικισμού κ.άλλ.) που εφαρμόστηκαν από τους πρώτους αποίκους. Η ανάπτυξη εγκληματικότητας και διαφθοράς, έγινε αργότερα λόγω μη συνεχούς εφαρμογής των βιβλικών αρχών, και λόγω της κατάχρησης της ελευθερίας του ατόμου, της ανισότητας, και της ανάπτυξης της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας (πρβλ. Τζέιμς Ρόμπινσον, Υπό απειλή η ανοιχτή κοινωνία, εφημ. Καθημερινή 14.10.2018, σελ. 31).

Αυτό όμως, δεν αναιρεί το αρχικό και κύριο συμπέρασμα. Η ηθική ανάπτυξη της προσωπικότητας, η ατομική ελευθερία, η ισονομία, η εργασία, η έρευνα κ.λπ. είναι έννοιες βιβλικές, και βρήκαν την εφαρμογή τους από τους θεμελιωτές πατέρες της Αμερικής. Εκεί οφείλεται και η πρόοδός των Η.Π.Α. που πολλοί την φθονούν και εχθρεύονται σήμερα.

Αυτά τα θέματα και άλλα, τα ανέπτυξα ιδιαίτερα στο βιβλίο μου Βίβλος, ένα βιβλίο επαναστατικό (2010), στο οποίο παραπέμπω τον αναγνώστη για περισσότερα. Υπενθυμίζω ακόμα και κάτι τελευταίο. Ο Αβραάμ Λίνκολν (1809-1865), ο 16ος Πρόεδρος των Η.Π.Α., στήριξε τον αγώνα του για την απελευθέρωση 4.000.000 δούλων, σε τρία μόνο Γραφικά χωρία: «Εν τω ιδρώτι του προσώπου σου θα κερδίζεις τον άρτον σου» (Γέν. 3:19), «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου ο εξαγαγών σε εξ Αιγύπτου εξ’ οίκου δουλείας» (άρα η δουλεία δεν είναι επιθυμητή), και στον Χρυσούν Κανόνα: «Όλα όσα θέλετε να κάνουν οι άνθρωποι σε εσάς κάνετε κι εσείς εις αυτούς» (Ματθ. 7:12). Επίσης ότι, ο Δεκάλογος (10 εντολές του Μωυσή) απετέλεσε τη βάση του Αμερικανικού Συντάγματος, αφού σύμφωνα με τον νομομαθή Bowman όλος ο συμπαγής όγκος της Αμερικανικής νομοθεσίας μπορεί να συμπτυχθεί σε πολύ λίγες αρχές που μεταδόθηκαν από τον Μωυσή, και ο Μωυσής θωρείται ο κορυφαίος από τους 29 νομοθέτες που απεικονίζονται στο Αμερικανικό Κοινοβούλιο στο Καπιτώλιο.

Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ακόμη, ότι, στις Η.Π.Α. η Βίβλος κατέχει μέχρι σήμερα πρωταρχική θέση. Είναι το μπεστ σέλερ κάθε χρονιάς. Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 2005 πωλήθηκαν 25 εκατομμύρια (Το Μάρκετινγκ της Βίβλου, BHMagazino). Οι Αμερικάνοι αγοράζουν κάθε χρόνο πάνω από 20 εκατομμύρια νέες Βίβλους που προστίθενται στις 4 που διαθέτει κατά μέσο όρο κάθε αμερικανικό νοικοκυριό, άσχετα που η βιβλική γνώση τους είναι περιορισμένη. Η Αμερική φιλοξενεί πάνω από 80 εκατομμύρια Ευαγγελικούς, ενώ χρηματοδοτεί τους περισσότερους ιεραποστόλους, χριστιανικά ΜΜΕ και εκδοτικούς οίκους από κάθε άλλη χώρα στον κόσμο (βλ. Καθημερινή, 30/12/07, Κοράνι και Βίβλος, στη μάχη των Γραφών).

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις