Ο Θεός δεν είναι ασφαλιστική εταιρεία για το Υπερπέραν.
Διαβάστε τη Βίβλο…
Μια ηθική χωρίς διακινδύνευση είναι μια ηθική
χωρίς υποχρεώσεις ή κυρώσεις.
P. L. Bruckberger
Πρέπει να μπούμε στην περιπετειώδη αναζήτηση
της συνάντησης και να δεχθούμε να μας αναζητήσει
και να μας συναντήσει ο Θεός.
Πάπας Φραγκίσκος
Διακινδυνεύει ο Θεός; Είναι ένα παράξενο ερώτημα που μου γεννήθηκε στη διάνοια, καθώς διάβαζα και στοχαζόμουν κάποια κείμενα, τα οποία άφηναν να εννοηθεί, ότι, πράγματι, ο Θεός δια-χειριζόμενος τη δική του απόλυτη ελευθερία και δίνοντας το δώρο της ελευθερίας στα έλλογα όντα ν’ αποφασίζουν και να ενεργούν ανάλογα, έθεσε εν κινδύνω, σε αβεβαιότητα, κάποια πράγματα, που εμείς οι άνθρωποι, θα θέλαμε για το δικό μας όφελος, αδιακινδύνευτα, αδιατάραχτα και αδιασάλευτα.
Αλλά, καλύτερα, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η έννοια της ελευθερίας, εμπεριέχει και την έννοια της μη διασφάλισης κάποιου, ή της μη αταλάντευτης πορείας της υπάρχουσας σταθερότητας, άρα και τον κίνδυνο μεταβολής κάποιας υφισταμένης κατάστασης, ή τον κίνδυνο να προκύψει κάτι το κακό, το καταστροφικό. Από τη φύση του ο Θεός, είναι το κατ’ εξοχήν ελεύθερο πρόσωπο. Η ελευθερία της βούλησής του είναι σύμφυτη με τη φύση του. Σ’ αντίθεση μάλιστα με τους επινοημένους ψευδείς θεούς των εθνών της αρχαιότητας και των αρχαίων ακόμα Ελλήνων, όπου και ο ίδιος ο Δίας υποτάσσεται στην μοίρα και στην ανάγκη, διότι, «ανάγκα και θεοί πείθονται» και, «ανάγκα δ’ ουδέ θεοί μάχονται», ο Θεός της Βίβλου, είναι απολύτως ελεύθερος, μη εξαρτώμενος από οτιδήποτε. Είναι Θεός, όχι απλά ο Ων, αλλά «Αυτός που θα γίνεται» (אֶהְיֶה אֲשֶׁר אֶהְיֶה, ehyeh ašer ehyeh), ελεύθερος και από τη φύση του, διότι ο ίδιος ως πρόσωπο συνιστά τη φύση του, σε βαθμό μάλιστα, που να φαίνεται μερικές φορές σε κάποιες περιπτώσεις, η απόλυτη ελευθερία, οι επιλογές και οι επεμβάσεις του στην ιστορία, ως αυθαιρεσία, σύμφωνα με το γνωστό μάλιστα χωρίο, «ελεήσω ὃν ἂν ἐλεῶ καὶ οἰκτιρήσω ὃν ἂν οἰκτίρω» (Ρωμ. 9:15).
Το πρώτο βήμα προς την διακινδύνευση, το έκανε ο Θεός δημιουργώντας έλλογα όντα, όντα προικισμένα με ελεύθερη βούληση, όπως έχει κι Aυτός ο ίδιος, χωρίς βέβαια, αυτή, να είναι απόλυτη σ’ αυτά. Δημιουργώντας ο Θεός αγγέλους και ανθρώπους, με υψηλή νοημοσύνη και προικίζοντάς τους με το δώρο του αυτεξουσίου ή της ελεύθερης βούλησης, δώρο που δεν έχουν τα ζώα αφού κινούνται από ένστικτα, αυτόματα έθεσε σε κίνδυνο την αδιατάραχτη αρμονία και την ειρήνη του σύμπαντος που εδημιούργησε. Δηλονότι, ο Δημιουργός, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο, δημιουργώντας όντα με ελευθερία βούλησης, ότι κάποια απ’ αυτά, θα μπορούσαν κάνοντας κακή χρήση αυτής της ελευθερίας, ενεργώντας είτε από δόλο, είτε από άγνοια, είτε από πλάνη, να στραφούν εναντίον του και να επαναστατήσουν! Πράγμα όπερ και εγένετο.
Πρώτον, με την επανάσταση-αποστασία του εκπέσοντος αγγέλου, του Σατανά και των δαιμόνων του, οι οποίοι για λόγους εγωιστικούς επαναστάτησαν, ενάντια στην αγαθή και δικαιωματική κυριαρχία του Θεού (Α΄ Τιμ. 3:6, Ιωάν. 8:44, Αποκ. 12:7, 8). Και δεύτερον, με την εκ πλάνης έστω, αποστασία της Εύας, και την εκ προθέσεως αποστασία του Αδάμ, που ακολούθησαν μία «ξένη φωνή» και υπόδειξη, και δεν υποτάχθηκαν στο θέλημα-εντολή του Θεού. Με άλλα λόγια, κάποια έλλογα όντα επαναστάτησαν εναντίον του Θεού κάνοντας κακή χρήση της ελευθερίας τους, ενάντια στην ελευθερία του Θεού. Συγκρούσθηκαν οι ελευθερίες ελευθέρων όντων! Έτσι, μια δημιουργία ελεύθερων όντων, συνεπάγεται και τη διακινδύνευση αποσκίρτησης των όντων αυτών από την πηγή της ελευθερίας, άρα διακινδύνευση από μέρους του Δημιουργού, που τα εδημιούργησε!
Ο Θεός, θα μπορούσε να μην έχει δημιουργήσει έλλογα όντα με το δώρο της ελευθερίας και, έτσι, να έχει «το κεφάλι του ήσυχο». Θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει μόνο το σύμπαν, γαλαξίες, ουράνια σώματα, πλανήτες και ζώα και φυτά, και να μη διακινδυνεύσει έτσι, σε καμία περίπτωση, το ξέσπασμα μιας επανάστασης, αποστασίας ή αποσκίρτησης, με όλα τα θλιβερά αποτελέσματα που θα μπορούσε να είχε κάτι τέτοιο, από μέρους ελεύθερων πλασμάτων. Όπως κι έγινε από τον Σατανά, τους δαίμονες και τους ανθρώπους. Όμως, ο Θεός, προτίμησε να δημιουργήσει ελεύθερα έλλογα όντα διακινδυνεύοντας την ενδεχόμενη σύγκρουσή τους με τη δική του κυριαρχία (ελευθερία), παρά να δημιουργήσει μόνο κατώτερες μορφές ζωής ή έστω ανθρώπους-ρομπότ, χωρίς το δικαίωμα της υπαρκτικής επιλογής.
Ένας κόσμος ανελεύθερος βέβαια, θα ήταν ένας κόσμος χωρίς προβλήματα, αλλά ένας μη ηθικός κόσμος αφού όλοι θα έκαναν ό,τι ήθελε ο κατασκευαστής τους, χωρίς καμία παρέκκλιση. Τέτοιου είδους κόσμο όμως, δεν θέλησε ο Θεός της ελευθερίας και της σχέσης, και γι΄αυτό ο Δημιουργός, δεν τον δημιούργησε. Θέλησε έναν κόσμο ελευθερίας και ρισκάρισε το ενδεχόμενο της αποστασίας. Αλλά, απ’ τη στιγμή που ο άνθρωπος αποστάτησε, δεν τον άφησε αβοήθητο να βρει μόνος το δρόμο του. Τον βοήθησε να κάνει ορθή επιλογή της ελευθερίας του, να θέσει δηλαδή, πίστη (εμπιστοσύνη) στο πρόσωπό Του, στις υποσχέσεις Του και στο μέσον της σωτηρίας Του, τον Υιόν Του, τον μονογενή (Ιωάν. 3:15).
Ο Μπλεζ Πασκάλ (1623-1662), ο μεγάλος Γάλλος στοχαστής, σε μία Σκέψη του (234), αναφέρθηκε στο θέμα αυτό της αβεβαιότητας, της διακινδύνευσης, που ενυπάρχει στη χριστιανική θρησκεία. Αφήνει να εννοηθεί ότι οι ρίζες της σκέψης αυτής, ανατρέχουν πίσω, στον ιερό Αυγουστίνο. Ο Πασκάλ, δείχνει ότι πολλά πράγματα στην ανθρώπινη ζωή είναι αβέβαια. Και όμως, παρά την αβεβαιότητα, ο άνθρωπος τολμά να ενεργήσει, να δραστηριοποιηθεί, να κάνει κάποια πράγματα, όπως θαλασσινά ταξίδια ή μάχες. Ένα θαλασσινό ταξίδι ενέχει τον κίνδυνο μιας τρικυμίας και καταβύθισης του πλοίου. Μία μάχη πάντα εμπεριέχει το στοιχείο της αβεβαιότητας ως προς την έκβασή της. Κάποιο τυχαίο συμβάν, σαν αυτό στο Βατερλώ, μπορεί ν’ ανατρέψει τα προγνωστικά για επικράτηση του ισχυρότερου (πρβλ. Εκkλ. 9:11). Για ν’ αλλάξουμε το παράδειγμα, και να έρθουμε σε κάτι πιο συνηθισμένο. Μια νιόπαντρη γυναίκα ηθελημένα μένει έγκυος με την ελπίδα ότι θα φέρει στον κόσμο ένα υγιές μωρό. Το γεγονός όμως, της κυοφορίας, ενέχει κίνδυνο να μη γεννηθεί το μωρό, ή να γεννηθεί νεκρό, ή να μη γεννηθεί αρτιμελές, ή να διακινδυνεύσει και η ζωή της ίδιας της μάνας σε μερικές περιπτώσεις. Παρόλα αυτά, η νιόπαντρη γυναίκα ρισκάρει ελπίζοντας ότι όλα θα πάνε καλά και ότι θα αποκτήσει ένα υγιές βρέφος. Επίσης, δεν ξέρουμε τίποτα για την αυριανή μέρα. Κανείς δεν ξέρει, δεν είναι βέβαιος, τι θα ξημερώσει αύριο (πρβλ. Παρ. 27:1).
Με λίγα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, όπου υπάρχει ζωή, υπάρχει και αγώνας για ζωή, αγώνας με αβέβαια αποτελέσματα, αγώνας που περιέχει την έννοια του ρίσκου, της διακινδύνευσης… και γιατί όχι, της αποτυχίας. Παρόλα αυτά, η ζωή συνεχίζεται, και ο άνθρωπος ο κατ’ εικόνα Θεού πλασθείς, τάσσεται υπέρ του Θεού της διακινδύνευσης, λόγω της εντολής που δόθηκε στους ανθρώπους να αυξηθούν και να είναι παραγωγικοί, «να κυριεύσουν επί της γης» και επί όλων των ζωντανών (ιχθύων, πετεινών, ζώων), πράγμα που δεν θα μπορούσε να γίνει, χωρίς τη χρήση των διανοητικών και ερευνητικών του δυνάμεων και δυνατοτήτων.
Όπως ορθά παρατηρεί ο Γάλλος aκαδημαϊκός P. L. Bruckberger: «Ξέρουμε τουλάχιστον πως η ζωή μας προωθεί πάντα προς τα εμπρός, προς εκείνο που είναι μεγαλύτερο από μας, που μας ξεπερνάει, και πως νόμος της ζωής σ’ όλα τα επίπεδα, είναι να δίνει κανείς μάλλον παρά να παίρνει. Η ζωή ξοδεύει πάντα περισσότερα απ’ όσα αποταμιεύει, στην πραγματικότητα αποτελεί η ίδια μια δωρεά…»
Η ζωή η ίδια αντιμάχεται την έννοια του μηδενισμού, διότι ο μηδενισμός είναι όχι μόνο απελπισία και άρνηση, αλλά ταυτόχρονα θέληση για απελπισία και άρνηση…
Η ίδια η ζωή ορίζεται από τους βιολόγους ως φαινόμενο υψηλά απίθανο, αλλά από τη στιγμή που άναψε ο σπινθήρας της ζωής εδώ στη γη, συνεχίζει να υπάρχει, παρά τις όποιες αντιξοότητες που αντιμετώπισε, και τους ορατούς και αόρατους κινδύνου… να εκλείψει.
Κάτω απ’ το πρίσμα και με τις παραπάνω σκέψεις, μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα και να δούμε, να διαπιστώσουμε ότι, η έννοια της διακινδύνευσης, αναπτύσσεται και μέσα στη διδασκαλία του από Ναζαρέτ Ιησού, με θαυμαστό μάλιστα τρόπο. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά την παραβολή του σπορέως, των ταλάντων, ή των μνων, ή ακόμη και την παραβολή του ασώτου υιού, θα αποκομίσει ένα σημαντικό μήνυμα. Το μήνυμα πως, εκείνο που παίρνει κανείς, πρέπει να το διακινδυνεύει, προσπαθώντας να είναι παραγωγικός. Δεν μπορεί να είναι παραγωγικός χωρίς το ρίσκο της προσπάθειας και της πιθανής αποτυχίας.
Ο σπορέας εξέρχεται για να σπείρει τον σπόρο του, αγνοώντας την παραγωγικότητα. Ο σπόρος ρίχνεται στη γη, για να φέρει βεβαίως καρπό. Αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να χαθεί, να πέσει στο δρόμο και να καταπατηθεί, να πέσει σε σκληρό έδαφος, να περιπλακεί σε αγκάθια, να τον φάνε τα πουλιά, να καταστραφεί… Αλλά πάντως, πρέπει ο σπόρος να σπαρεί, μ’ όλους τους κινδύνους που διατρέχει.
Το πλοίο πρέπει να βγει στη θάλασσα, να αντιμετωπίσει την ενδεχόμενη τρικυμία, το δίχτυ να ριχτεί πολλές φορές με αβέβαια αποτελέσματα, με το ενδεχόμενο άλλες φορές να λυγίζει από το βάρος των ψαριών και άλλες φορές να μην αποφέρει τίποτα…
Στην παραβολή του ασώτου υιού βλέπουμε κάτι ανάλογο. Ο άσωτος υιός επαναστατεί εναντίον του πατέρα του, ρισκάρει την ελευθερία του, σπαταλά την περιουσία του, και φθάνει στην έσχατη εξαθλίωση, αλλά ξαναρισκάρει, βρίσκει το θάρρος να αναγνωρίσει το σφάλμα του, ταπεινώνεται, επιστρέφει στον πατέρα του, διακινδυνεύοντας την απόρριψη ή την μη αποδοχή από τον πατέρα του, ελπίζοντας στην αγάπη του, τη στοργή και το έλεός του.
Η μετάνοια είναι ένα άλλο ρίσκο, διότι κατά βάθος ο άσωτος αναγνωρίζει: «Οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου…» Και ο φιλεύσπλαχνος πατέρας, χαρίζεται στον άσωτο, μ’ έναν τρόπο παράξενο, που σκανδαλίζει τον πρεσβύτερο γιο… Έτσι είναι η καρδιά του Θεού. Γεμάτη έλεος. Αλλά και η δικαιοσύνη Του απρόβλεπτη, χωρίς να γίνεται αντιληπτή από τη δικαιοσύνη των ανθρώπων (Ρωμ. 10:2). Με έναν τρόπο που παραξενεύει, όπως παραξενεύει την ανθρώπινη λογική, η αμοιβή των εργατών της παραβολής της τελευταίας ώρας, που παίρνουν το ίδιο μεροκάματο μ’ εκείνους που δούλεψαν όλη τη μέρα!
Η διακινδύνευση γίνεται ορατή και σ’ άλλες παραβολές του Ιησού.
Ο καλός ο βοσκός που έχει ένα κοπάδι με εκατό πρόβατα, όταν χάνεται ένα, διακινδυνεύει. Αφήνει ολόκληρο το κοπάδι του και τρέχει στην αναζήτηση του ενός, του απολωλότος, με κίνδυνο να μην το βρει, με κίνδυνο να χαθεί κι ο ίδιος στην περιπλάνηση της αναζήτησης, με κίνδυνο να γκρεμοτσακιστεί, ή να χάσει άλλα πρόβατα στη διάρκεια της αναζήτησης του ενός! Σίγουρα, ανησυχεί για το κοπάδι που εγκατέλειψε, αλλά δεν σταματά την αναζήτηση του ενός, που το θεωρεί πολύτιμο!
Τα παραδείγματα μπορούν να πολλαπλασιαστούν, αλλά το συμπέρασμα είναι ένα. Ο Θεός είναι ένας Θεός της ελευθερίας, που ενέχει κίνδυνο. Είναι Θεός της διακινδύνευσης. Και μας καλεί και εμάς, να είμαστε παραγωγικοί όπως είναι ο ίδιος, ρισκάροντας. Ο μονογενής του Υιός, ήταν ο ίδιος πολύ καρποφόρος και παραγωγικός. Ξεκίνησε με μία δράκα ανθρώπων, δεκαδυό τον αριθμό, διαλεγμένων από τον ίδιο, για να κηρύξουν το «ευαγγέλιο της βασιλείας», σπέρνοντας τον σπόρον σε ώτα ακουόντων και μη ακουόντων. Η εντολή του Ιησού ήταν να φέρουν «καρπόν πολύν» (Ιωαν. 15:8, 16). Η ίδια η εκλογή των μαθητών διέτρεχε τον κίνδυνο της ανυπακοής και της αποστασίας από μέρους τους, όπως π.χ. του Ιούδα, προσωρινά ακόμη και του αποστόλου Πέτρου. Ωστόσο, ο Ιησούς κατάρτισε την ομάδα των κηρύκων. Η ομάδα του Ιησού ήταν πολύ ριψοκίνδυνη. Το κήρυγμα του ευαγγελίου από τους μαθητές κινδύνευε να μην εισακουστεί, να πέσει σε ώτα αδιάφορων, και οι ίδιοι οι μαθητές κινδύνευαν από τους συμπατριώτες τους, από τη θρησκευτική ηγεσία και, αργότερα, από τους διωγμούς των Εθνικών που τους έβλεπαν με ύποπτο μάτι να κηρύττουν «καινά δαιμόνια». Η επαναστατική παραβολή των ταλάντων, μας δείχνει ότι ο πιστός πρέπει να είναι παραγωγικός αλλά και ριψοκίνδυνος. Διότι πρέπει να ριψοκινδυνεύσει ό,τι του εμπιστεύθηκε ο Κύριός του, να εργασθεί, να γίνει παραγωγικός, να αυξήσει τα τάλαντα που του δόθηκαν. Το έγκλημα που δεν πρέπει να κάνει, είναι, να κρύψει το τάλαντό του, όπως ο πονηρός δούλος, που δεν θέλησε σε τίποτα να ρισκάρει, με αποτέλεσμα να καταλήξει στο σκότος το εξώτερον (!) ξεκομμένος από την παρουσία και την αγάπη του Θεού.
Αλλά και η αγάπη, μήπως δεν εμπεριέχει κίνδυνο; Κάποιος είχε πει και πολύ σωστά, ότι η αγάπη είναι παντοδύναμη γιατί είναι αδύναμη. Πάνω απ’ όλα, θα πρέπει να καταλάβει κανείς, ότι, η ίδια η αγάπη ενέχει κίνδυνο. Διότι, κανείς δεν ξέρει, αν, αγαπώντας, ο άλλος, θα ανταποκριθεί στην αγάπη του, αν θα του ανταποδώσει εξίσου την αγάπη που του δείχνει, ή θα φανεί αχάριστος προς αυτόν και θα τον προδώσει!
Τώρα, το συγκλονιστικό συμπέρασμα είναι, ότι, ο Θεός της διακινδύνευσης ανέλαβε το μεγάλο ρίσκο με την αποστολή του μονογενούς Του Υιού στον κόσμο, να σώσει τον άνθρωπο, που είναι ελεύθερος αν θέλει να σωθεί ή όχι, υποτασσόμενος στη θεία αγάπη ή όχι!
Ο Θεός της παντοδυναμίας και της ελευθερίας ρισκάρει με τη δημιουργία των ελεύθερων όντων, ρισκάρει και με την εκδήλωση αγάπης με την απολυτρωτική θυσία του Υιού Του για τον κόσμο του ανθρωπίνου γένους. Στη Βίβλο δεν υπάρχει καταναγκασμός, ούτε φυσικά, το δόγμα του προκαθορισμού, το φοβερό decretum horribile του Καλβίνου. Υπάρχει ελευθερία επιλογής. Με το βασίλειο του Θεού ή με το βασίλειο του άρχοντα του σκότους. Με την ελευθερία και την αγάπη, ή με την αποκοπή (=κόλαση) από την πηγή της ζωής και της αγάπης, που οδηγεί στην σχάση της σχέσης.
Ο Θεός καλεί τα ελεύθερα όντα, τους ανθρώπους, να συμμετέχουν σ’ αυτό το πανηγύρι της ελευθερίας που εμπεριέχει την διακινδύνευση, για να σωθούν. Αλλά τα καλεί και να συστρατευθούν μαζί του, ενάντια στις αμετανόητες σατανικές δυνάμεις, ενάντια στο ηθικό κακό και υπέρ της επικράτησης του αγαθού, διακινδυνεύοντας τα δικά τους αγαθά και την ίδια τη ζωή τους! Όπως το είπε ο Ιησούς: «Όποιος δεν αποχωρίζεται τα υπάρχοντά του και αγαπάει τη ζωή του περισσότερο από μένα, δεν είναι άξιος να είναι μαθητής μου» (Λουκ. 14:26, 27, 33). Ο Ιησούς ζητάει όλα ή τίποτα! Όπως το έλεγε χαρακτηριστικά και ο Søren Kierkegaard: Είτε, είτε (Entweder–Oder). Όλα ή τίποτα. Πράγμα όπερ σημαίνει, υψηλότατο βαθμό διακινδύνευσης!
Όποιος δεν ρισκάρει τίποτα, δεν έχει τίποτα. Δεν μπορεί να κερδίσει τίποτα. Ούτε περιουσία, ούτε αγάπη, ούτε εκτίμηση. Διότι, η κυριότερη αρετή είναι τελικά, η τόλμη να αναζητάς τον Θεό και να επιτύχεις «συν Θεώ», το υψηλά απίθανο—την απόκτηση αγάπης και την επίτευξη της όντως ζωής, την κτήση της αιώνιας ζωής! Πρέπει όμως προηγουμένως να θέσεις πίστη, στο μεγάλο αυθύπαρκτο Πρόσωπο της ελευθερίας και της αγάπης. Πρέπει να διακινδυνεύσεις, να τολμήσεις, να συμπορευθείς μαζί με τον Θεό της διακινδύνευσης! Entweder–Oder. Όλα ή τίποτα!