Η Αγία Γραφή δεν μπορεί ποτέ να ψεύδεται,
με την προϋπόθεση βέβαια ότι έχουμε διεισδύσει στο αληθινό της νόημα…
που συχνά είναι κρυμμένο
και πολύ διαφορετικό από εκείνο που υποδεικνύει η απλή ερμηνεία των λέξεων.
Γαλιλαίος
Τώρα στον 21ο αιώνα
το γεγονός ότι οι μισοί Αμερικανοί πιστεύουν κατά γράμμα στη Γένεση
αποτελεί εκπαιδευτικό σκάνδαλο.
Ο διαφωτισμός βρίσκεται υπό απειλή...
Το ίδιο και η επιστήμη.
R. Dawkins
Η λέξη φονταμενταλισμός ήταν μια λέξη άγνωστη στους περισσότερους πριν από λίγα χρόνια, αλλά μια διαδεδομένη λέξη-κλειδί σήμερα, που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τα κινήματα εκείνα που, εμπνεόμενα από θρησκευτικές πεποιθήσεις προσπαθούν ποικιλοτρόπως με την πειθώ αλλά και με τη βία να επιβάλλουν στην κοινωνία τις απόψεις τους. Η λέξη προέρχεται από την λατινική fundamentum και την αγγλική fundamentals = θεμέλια, και θα μπορούσε να μεταφραστεί ως θεμελιωτισμός ή αλλιώς παραδοσιοκρατία, ή πίστη σε θεμελιώδεις, παραδοσιακές αρχές, συντηρητισμός.
Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε με αυτήν την έννοια στις αρχές του 20ου αι. στις Η.Π.Α. με την έκδοση ενός πολύτομου έργου (The Fundamentals: A Testimony of the truth) αλλά από τη δεκαετία του ΄70 και εντεύθεν, ο όρος έχει ευρύτατη χρήση και εφαρμογή, όχι μόνο σε κινήματα προτεσταντικά αλλά και σε εξτρεμιστικά κινήματα του Καθολικισμού και της Ορθοδοξίας, του Ισλαμισμού, του Ιουδαϊσμού και του Ινδουϊσμού.
Τι είναι αυτό που καθορίζει αν ένα κίνημα ή ένα πρόσωπο ανήκει στον φονταμενταλισμό; Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα σ΄όλες τις περιπτώσεις είναι όχι τόσο οι παραδοσιοκρατικές αντιλήψεις, όσο η στενομυαλιά, η έλλειψη ευρύτητας πνεύματος, ο φανατισμός και η προσπάθεια επιβολής των απόψεων των κινημάτων στους άλλους. Εξ ου και κάποιοι ονόμασαν τον φονταμενταλισμό, όχι άστοχα, ως ‘ιερό φασισμό’.
Φονταμενταλιστής είναι π.χ., ο φανατικός καθολικός που δεν αμφιβάλλει ποτέ για το αλάθητο του Πάπα (παρόλο που ο πάπας ζήτησε συγνώμη για τον Γαλιλαίο, και τις σταυροφορίες), και ο Ορθόδοξος μοναχός και θρησκευόμενος, που κατεβαίνει με πλακάτ, φωνασκίες και άγριες διαθέσεις όταν προβάλλεται ‘έργο τέχνης’ που θεωρείται προσβλητικό ή καθυβριστικό των ιερών και οσίων της Ορθοδοξίας. Super φονταμενταλιστής είναι ο μουσουλμάνος που ζώνεται εκρηκτικά αυτοκτονώντας και σκορπίζοντας ταυτόχρονα το θάνατο σε όσους βρίσκονται κοντά του, για να εκδικηθεί τους σκιτσογράφους του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, που τόλμησαν να σατιρίσουν τον προφήτη τους Μωάμεθ, κ.α.
Το κίνημα του φονταμενταλισμού αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις Η.Π.Α., γιατί εκεί υπάρχουν παραφυάδες του προτεσταντισμού (Βαπτιστές, Αντβεντιστές της 7ης ημέρας κ.α.) που αμφισβητούν έντονα την δαρβίνεια θεωρία και προβάλλουν την ορθή, κατά την άποψή τους διδασκαλία ή επιστήμη της βιβλικής δημιουργίας. Σύμφωνα με αυτήν την αντίληψη 1. Η δημιουργία του κόσμου έγινε μέσα σε έξι 24ωρες ημέρες ή 144 ώρες, όπως λέει η Βίβλος. 2. Όλα τα γεωλογικά στρώματα και απολιθώματα είναι αποτέλεσμα του παγκόσμιου κατακλυσμού της εποχής του Νώε που έγινε γύρω στο 2.500-3.000π.Χ. Χαρακτηρίζουν τη θεωρία-διδασκαλία τους ‘επιστημονικό δημιουργισμό’ (Scientific Creationism) και αντλούν επιχειρήματα για τις θέσεις τους τόσο από τη Βίβλο όσο και από την επιστήμη, υποστηρίζοντας ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε πριν από 6.000 χρόνια ή το πολύ πριν από 10.000 χρόνια! Με μια λεπτή όμως και ουσιώδη διαφορά σε σχέση με τους άλλους επιστήμονες και βιβλικούς ερμηνευτές και ειδικούς. Θεωρούν τη δική τους ερμηνεία αποκλειστικά ορθή και απορρίπτουν όλες τις άλλες ερμηνείες γύρω από τα βιβλικά δεδομένα και κατά πόσο αυτά εναρμονίζονται με τα επιστημονικά γεγονότα. Ατυχώς, τέτοιες απόψεις έχουν επηρεάσει και επηρεάζουν πολλούς οπαδούς προτεσταντικών δογμάτων, με αποτέλεσμα όπως έδειξε μια έρευνα, το 50% των Αμερικανών να ασπάζονται κάποιες από τις παραπάνω αντιλήψεις, και να ωθούν τους αθεϊστές τύπου Richard Dawkins, να ξιφουλκούν ευλόγως εναντίον τους.
Ξεκινώντας, λοιπόν, από δικές τους βάσεις (θεμέλια, fundamentals), που ερμηνεύουν στενά και αδιαπραγμάτευτα πιστεύουν στην ορθότητα των παραπάνω θέσεών τους, λησμονώντας ότι, στα θέματα αυτά, ούτε η Βιβλική επιστήμη, ούτε οι φυσικές επιστήμες έχουν καταλήξει οριστικά και τελεσίδικα, σε κάποια συμπεράσματα. Φέρ’ ειπείν μόλις πριν από λίγες μέρες, δημοσιεύτηκε στον Τύπο, ότι το σύμπαν διαστέλλεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι πίστευαν οι κοσμολόγοι, οι οποίοι πρέπει να επιστρέψουν στα θρανία τους… γιατί υπάρχει κάτι που δεν κατανοούν, και ότι ακόμη, έχουν θολή εικόνα και έχουν να μάθουν πόσο χρόνο χρειάστηκε για να σχηματιστεί το σύμπαν και δεν γνωρίζουν ούτε για το πώς είναι ούτε και το πώς λειτουργεί (Ελέν Κουρτουά, ΒΗΜΑ Science, 17/4/2016).
Όσον αφορά τον ισχυρισμό των φονταμενταλιστών ότι, η Γένεση στο 1ο κεφ. μιλώντας για δημιουργία του κόσμου σε έξι ημέρες, αναφέρεται σε έξι 24ωρες ημέρες, αυτός είναι ένας ισχυρισμός που δεν ευσταθεί για πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς, πρώτη παρατήρηση που μπορεί εκ προοιμίου να γίνει είναι ότι, η Γένεση δεν κάνει λόγο για τον χρόνο της δημιουργίας του σύμπαντος, αλλά περιορίζει και προσδιορίζει τα γεγονότα ή τις φάσεις της δημιουργίας, σχετικά με τη γη και όχι με το όλο σύμπαν. Ο πρώτος στίχος της Γένεσης ‘Εν αρχή εποίησε ο Θεός τους ουρανούς και τη γη’ και ο δεύτερος ‘Η δε γη ήτο άμορφος και έρημος και σκότος επί του προσώπου της αβύσσου’, δεν αναφέρονται τόσο στο χρόνο (στο πότε), όσο στο γεγονός της δημιουργίας του σύμπαντος. (Το φαινόμενο αυτό λέγεται μερισμός στην εβραϊκή γλώσσα και λειτουργεί ως προμετωπίδα στην υπόλοιπη αφήγηση).
Η δημιουργία, ξεκινά με τη φράση «και είπεν ο Θεός γενηθήτω φως». Στο πρώτο, λοιπόν, κεφάλαιο της Γένεσης, έχουμε βασικά γεωδημιουργία, με ανθρωπο-μορφική γλώσσα και θεοκεντρικό περιεχόμενο. Ο Θεός ομιλεί, διατάσσει, δημιουργεί, διαιρεί τα ύδατα και το εκπέτασμα, επιθεωρεί, ευλογεί τα πλάσματα κ.λπ. Στις λεγόμενες έξι δημιουργικές ημέρες υπάρχουν 11 ξεχωριστές δημιουργικές πράξεις.
Το ερώτημα που απασχόλησε τους πιστούς και τους ερμηνευτές της Βίβλου παλαιόθεν, ήταν, πως θα πρέπει να κατανοηθούν–ερμηνευτούν τα τρία πρώτα κεφάλαια της Γένεσης. Κατά γράμμα, με στενή έννοια και ερμηνεία, ή αλληγορικά, συμβολικά, όπως υποστήριζε η αλληγορική σχολή της Αλεξανδρείας με τους Κλήμεντα και Ωριγένη (Στρωματείς, Περί Αρχών). Ή, μήπως, εν μέρει κατά γράμμα, και εν μέρει συμβολικά; Ή πρέπει να θεωρηθούν απλά, λογοτεχνία, με πνευματικά-ηθικά διδάγματα, μία θέση που προωθείται σήμερα από πολλούς λόγιους και θεολόγους;
Τα ερωτήματα αυτά αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι υπάρχουν διάφοροι αντιφατικοί ισχυρισμοί μεταξύ θεολόγων, ιερωμένων και σκεπτικιστών, ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς των φονταμενταλιστών, σχετικά με τη φύση και την έννοια αυτών των διηγήσεων (πρβλ. John H. Walton, The Lost World of Genesis One (2009), και Ziony Zevit, What Realy Happened in the Garden of Edem?).
Οι σκεπτικιστές απορρίπτουν με μια μονοκονδυλιά, όλα τα όσα αναφέρει η Βίβλος περί δημιουργίας σε έξι μέρες, ισχυριζόμενοι ότι πρόκειται για ανάξιους λόγου θρησκευτικούς μύθους που, ούτως ή άλλως, απορρίπτονται συλλήβδην από την σύγχρονη επιστήμη. Το περίεργο, βέβαια, δεν είναι αυτό. Το περίεργο είναι ότι, παρόμοιους ισχυρισμούς κατά καιρούς εγκολπώνονται και προβάλλουν θεολόγοι και ιερωμένοι. Έτσι π.χ. η σύνοδος των Καθολικών επισκόπων της Βρετανίας με εγκύκλιό τους, καταδίκασε τον Χριστιανικό Φονταμενταλισμό των Η.Π.Α., καλώντας τους πιστούς να μη πιστεύουν τυφλά στη Βίβλο, διότι πολλά στις Γραφές πρέπει να ερμηνεύονται συμβολικά και τα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης δεν περιγράφουν ιστορικά γεγονότα αλλά θρύλους λαών της Ανατολικής Μεσογείου με κάποια ίχνη ιστορικότητας! Έτσι απεφάνθησαν ο αρχιεπίσκοπος του Westminster Καρδινάλιος Ο΄ Κόνορ, και ο αρχιεπίσκοπος του Εδιμβούργου Καρδινάλιος Ο΄ Μπράιεν (Ελευθεροτυπία 7/10/2005), παραθερώντας ότι, τόσο ο Ιησούς Χριστός, όσο και ο απ. Παύλος δέχονταν τις ιστορίες των πρώτων κεφαλαίων της Γένεσης περί δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου ως γεγονότα – όχι ως μύθους (Ματθ. 19:45, Πραξ.17:26, Α΄Τιμ. 2:13). Είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και ο ιερός Αυγουστίνος δεχόταν την ιστορική άποψη για τα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης. Έγραψε: «Η αφήγηση της Γένεσης δεν είναι του φιλολογικού είδους όπου τα πράγματα παρουσιάζονται μεταφορικά… αλλά από την αρχή ως το τέλος αφηγείται πράγματα που συνέβησαν πραγματικά, όπως το βιβλίο των βασιλέων και σε άλλα ιστορικά βιβλία» (De Genesi ad litteram VIII, 1,2).
Από την άλλη, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το σύμπαν έχει ηλικία 13 ή 14 δισεκατομμύρια χρόνια και η γη 5 δις, στηριζόμενοι στις δικές τους μετρήσεις, όργανα και προϋποθέσεις (μέθοδος Καλίου-αργού, ραδιενεργός C14, κ.α.). Πώς μπορεί να υποστηρίζει κανείς σοβαρά, λοιπόν, ότι ο κόσμος έχει ηλικία μόνο 6.000 χρόνια όπως υποστήριζε ο J. Ussher (τον 17ο αι.) ότι η δημιουργία του κόσμου έγινε στις 23 Νοεμβρίου 4004 π.χ. (!) χρονολογία από την οποία δεν απέχουν και πολύ οι πάσης φύσεως φονταμενταλιστές και οι κρυφοφονταμενταλιστές;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, τα επιστημονικά δεδομένα ευνοούν μια μεγάλη ηλικία του σύμπαντος και της γης, εκατομμυρίων ίσως και δισεκατομμυρίων ετών, παρά τις έντονες αμφισβητήσεις των φονταμενταλιστών περί της ορθότητας των χρονολογικών μεθόδων των φυσικών επιστημών. Μια κριτική άποψη των μεθόδων της επιστημονικής χρονολόγησης μπορεί να βρει κανείς στο ενδιαφέρον βιβλίο του Richard Milton, Ο μύθος του Δαρβινισμού (1996) κεφ. 4 και 5.
Πάντως υπάρχουν στοιχεία και ενδείξεις προερχόμενα από τη φυσική, τη γεωολογία και την αστρονομία, που δείχνουν ότι το σύμπαν και η γη μας, έχουν πολύ μεγάλη ηλικία, ίσως δισεκατομμυρίων ετών, αν και, όχι σπάνια, από τους ειδικούς οι διάφορες χρονομετρήσεις, αυξομειώνονται μ΄ έναν εκπληκτικό, αλχημικό θα έλεγε κανείς τρόπο. Αρκεί να θυμηθούμε ότι πριν από κάποιες δεκαετίες η ηλικία του σύμπαντος υπολογίζονταν σε 20 δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ σήμερα η κοσμολόγοι και οι αστρονόμοι την υπολογίζουν σε 13 δισεκατομμύρια χρόνια! Κανείς δεν ξέρει πώς θα υπολογιστεί στο μέλλον, με τις ραγδαίες ανακαλύψεις που γίνονται συνεχώς στον τομέα της αστρονομίας, κοσμολογίας κ.λπ.
Οι φυσικοί ισχυρίζονται ότι τα ραδιενεργά στοιχεία όπως το ουράνιο και το θόριο, έχουν διάρκεια που μετριέται με δισεκατομμύρια έτη. Η συσσώρευση ισοτόπων του μολύβδου, που είναι κατάλοιπα ραδιενεργούς φθοράς, μαρτυρεί για την ύπαρξη βράχων ανέπαφων στο φλοιό της γης, ηλικίας κατά τους φυσικούς 3-4 δισεκατομμυρίων ετών. Οι γεωλόγοι μετρούν τα ιζήματα των ωκεανών και το χρόνο σχηματισμού και φθοράς των βουνών σε εκατομμύρια χρόνια…
Οι αστρονόμοι υποστηρίζουν ότι απαιτήθηκαν ασύλληπτες χρονικές περίοδοι για να σχηματιστούν οι γαλαξίες και τα γαλαξιακά σμήνη. Είναι εξάλλου γνωστό ότι για να φτάσει το φως από τους μακρινούς γαλαξίες σε εμάς χρειάζονται εκατομμύρια χρόνια. Το φως από το νεφέλωμα της Ανδρομέδας χρειάζεται περίπου δύο εκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη γη, ενώ η απόσταση των νεφών του Μαγγελάνου, που θεωρείται ο πλησιέστερος γαλαξίας είναι πάνω από 100.000 έτη φωτός. Όλα αυτά δείχνουν κατά τους επιστήμονες το ασύστατο των ισχυρισμών του φονταμενταλιστικού δημιουργισμού.
Αλλά ας έρθουμε να δούμε εκ του σύνεγγυς, τα κύρια επιχειρήματα του φονταμενταλιστικού δημιουργισμού, ή επιστημονικού δημιουργισμού όπως αρέσκονται να χαρακτηρίζουν το κίνημα τους οι οπαδοί του από το 1963, όταν με επικεφαλής τον μηχανολόγο Henry Morris και 9 άλλους δημιουργιστές κατόχων διδακτορικού (PhD) σε φυσικές-βιολογικές επιστήμες, συνέστησαν στις Η.Π.Α. τον οργανισμό Creation Research Society που σήμερα αριθμεί πάνω από 1000 μέλη (για περισσότερα βλ. μεταξύ άλλων Jacques Arnold, Θεός εναντίον Δαρβίνου, 2009).
Ως προς τη λέξη ημέρα στη Γένεση κεφ. 1, επιμένουν ότι πρέπει να εννοηθεί ως κατά γράμμα 24ωρη ημέρα, αφού με αυτήν την έννοια χρησιμοποιείται σε πλείστα όσα χωρία όλης της Βίβλου. Επισημαίνουν ότι, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη γνωστή στους Εβραίους διαίρεση του χρόνου της ημέρας-νύχτας και ομιλεί για εσπέρα-ημέρα, όπως διαιρούσαν οι Εβραίοι το χρόνο, ξεκινώντας τη μέτρηση από το βράδυ προς το πρωί, η οποία τελείωνε το άλλο βράδυ. «Και εγένετο εσπέρα εγένετο πρωί ημέρα μία, εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί ημέρα δευτέρα» και ούτω καθεξής. Επίσης χρησιμοποιούν το επιχείρημα ότι ο Θεός ως παντοδύναμος μπορούσε να δημιουργήσει τον κόσμο στιγμιαία, πόσο μάλλον σε λίγες 24ωρες μέρες. Το ζήτημα βέβαια, δεν είναι αυτό. Είναι τελείως διαφορετικό.
Το ζήτημα είναι πως θα ερμηνευτεί, πώς θα κατανοηθεί το κείμενο, και το τι εννοούσε ο συγγραφέας με τη λέξη ‘ημέρα’. Στα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες πρόοδοι στον τομέα της κατανόησης της αρχαίας εβραϊκής γλώσσας (που σήμερα είναι νεκρή) και πολλά που δεν υποψιαζόταν οι παλαιότεροι ερμηνευτές έχουν έρθει στο φως, με μια παραπέρα διερεύνηση. Γεγονός είναι ότι, η λέξη ημέρα (εβρ. ιώμ) σε όλη τη Βίβλο έχει διάφορες έννοιες όπως αναγνωρίζουν οι ειδικοί εβραιολόγοι. Μπορεί να σημαίνει μια 24ωρη περίοδο, αλλά και μόνο την περίοδο 12 ωρών. Π.χ. «και εκάλεσε ο θεός το φως ημέρα και το σκότος εκάλεσε νύκτα (Γεν. 1:5). Οι ‘ημέρες του Νώε’, ή ημέρες του Λωτ, περιλαμβάνουν χρόνια, όπως χρόνια, ή μεγάλη διάρκεια ασφαλώς περιλαμβάνουν η ‘ημέρα του Κυρίου’, ‘ημέρα σωτηρίας’ ή ακόμη και η ‘ημέρα κρίσεως’ (Ζαχ. 14:8, Ησ. 49:8, Ματθ. 10:15, 11:22-24, Λουκ. 17:26-30, Β΄ Πετρ. 3:7).
Επιπλέον, υπάρχει και ένα κλασικό χωρίο που αναφέρει ότι, «χίλια χρόνια ενώπιον του Θεού είναι ως η ημέρα η χθες… και ως φυλακή νυκτός» (Ψαλ. 90:4 . Β΄ Πετρ. 3:8-10), δηλ. ένα τρίωρο ή τετράωρο. Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν δύο άλλα σπουδαία χωρία που συνήθως, οι φονταμενταλιστές ή παραβλέπουν ή τα παρερμηνεύουν.
Το χωρίο Γεν. 2:4 συγκεφαλαιώνει και τις έξι δημιουργικές ημέρες σε μία. «Αύτη η βίβλος γενέσεως ουρανού και γης, ότε εγένετο η ημέρα εποίησεν Κύριος ο Θεός τον ουρανόν και την γην» Ο΄ (ή, γην και ουρανό κατά το Εβραϊκό, διατηρώντας χιαστό σχήμα). Αυτό υποδεικνύει απροσδιόριστη περίοδο χρόνου μάλλον, παρά 24ωρες ημέρες. Επιπλέον, ενώ όλες οι δημιουργικές ημέρες αρχίζουν και τελειώνουν στερεότυπα με τη φράση «Και εγένετο εσπέρα, εγένετο πρωί ημέρα μία, ημέρα δευτέρα, τρίτη, τετάρτη κ.ουτ.εξ.», στην εβδόμη ημέρα, δεν υπάρχει αυτή η φράση-κλειδί, όπερ σημαίνει ότι, πρόκειται για μία περίοδο χρόνου που άρχισε και συνεχίζεται «Και ευλόγησεν ο Θεός την ημέραν την εβδόμην και ηγίασεν αυτήν, ότι εν αυτή κατέπαυσεν από πάντων των έργων αυτού, ων ήρξατο ο Θεός ποιήσαι» Γεν. 2:3, Ο΄ (πρβλ. Προς Εβραίους επιστολή 4:9,11). Ας σημειωθεί επίσης ότι, καμία ανθρώπινη-γήινη μέτρηση δεν θα μπορούσε να γίνει τις πρώτες ημέρες, αφού από την τετάρτη ημέρα έχουμε καθορισμό (Εβρ. ασάχ) των φωστήρων στο λειτουργικό τους ρόλο, και όχι πρωτοδημιουργία (μπαρά) που έγινε προ των φάσεων της γεωδημιουργίας. Όλα τα παραπάνω, καθιστούν προβληματική τη θέση των φονταμενταλιστών και προφανώς εσφαλμένη. Ήδη αρχαίοι ερμηνευτές όπως ο Μέγας Βασίλειος στην περίφημη «Ομιλία του εις την εξαήμερον» είχε επισημάνει ότι οι ημέρες της Γένεσης είναι αιώνες περίοδοι χρόνου, πολύ πριν η επιστήμη της γεωλογίας μιλήσει για γεωλογικούς αιώνες, δηλ., για διαστήματα εκατομμυρίων ετών. «Καν ημέραν είπης, καν αιώνα, την αυτήν ερείς έννοιαν» (Β΄ ομιλία). Αλλού ο ίδιος ομιλεί για τη συμφυή με τον κόσμο ‘του χρόνου διέξοδο’ συμφωνώντας προφανώς με αυτό που είχε πει και ο Αυγουστίνος της Ιππώνος «Όχι εν χρόνω, αλλά μετά του χρόνου εποίησεν ο Θεός τον κόσμο» ( Νon in tempore sed cum tempore fixit deus mundum).
Επιπλέον, σύγχρονοι ειδικοί εβραιολόγοι, όπως ο Cl. Tremontant, o T. Bauman κ.α., επισημαίνουν την διαφορετική αντίληψη του χρόνου από τους βιβλικούς συγγραφείς σε σχέση με τους Ευρωπαίους και τους αρχαίους Έλληνες στο σύνολό τους, ώστε να είναι επισφαλές το να επιμένει κανείς σε μία κατά γράμμα στενή, ερμηνεία του πρώτου κεφαλαίου της Γένεσης, ως προς το χρόνο της δημιουργίας; (βλ. T. Bowman, Hebrew Thought Compared with Greek, 1960, ιδίως σελ. 129επ.). Όπως προανέφερα φαίνεται καθαρά από πλείστα σημεία ότι η γλώσσα της Γένεσης, κεφ. 1-3, είναι προ-επιστημονική, ανθρωπομορφική-εικονολογική, θεοκεντρική και ανθρωποκεντρική ταυτόχρονα. Οι δε ημέρες της δημιουργίας, ήσαν μάλλον φάσεις της δημιουργίας χωρίς στεγανά (Ν. Ματσούκας), και μάλιστα, όπως θα μπορούσε να συλλάβει και να δει αυτές τις φάσεις ένας (υποτιθέμενος) παρατηρητής και να εννοήσει ένας απλός Εβραίος της εποχής του συγγραφέα, αφού σ΄αυτόν απευθυνόταν το κείμενο. Γι΄αυτό και δεν γίνεται λόγος για τη δημιουργία π.χ. μικροβιακής ζωής ή πλασμάτων που είχαν ήδη εξαφανιστεί (π.χ. δεινόσαυροι).
Σύγχρονες μελέτες επιμένουν περισσότερο στο σχηματικό στοιχείο της Γένεσης κεφ.1, παρά στο κατά γράμμα. Επί παραδείγματι, παρατηρήθηκε από ορισμένους ερμηνευτές ότι οι έξι ημέρες είναι δυο τριάδες (3x2 ημέρες) όπου ο Δημιουργός στην πρώτη άρχιζε κάτι και στην τέταρτη ημέρα το συμπλήρωνε, και η ίδια αντιστοιχία υπάρχει μεταξύ δεύτερης-πέμπτης, και τρίτης-έκτης. Στην πρώτη ημέρα έχουμε δημιουργία φωτός ως προς τη γη, την τέταρτη καθορισμό φωστήρων-άστρων ως προς τη γη. Τη δεύτερη, διαχωρισμό ατμόσφαιρας – υδάτων –, την πέμπτη δημιουργία έμψυχων στη θάλασσα – και στο εκπέτασμα (στερέωμα) ατμόσφαιρα. Την τρίτη διαχωρισμό ξηράς-υδάτων και εμφάνιση φυτών, την έκτη δημιουργία χερσαίων ζώων και ανθρώπου επί της ξηράς. Ο Θεός κατά την Γένεση ό,τι άρχιζε την μία ημέρα συνεπλήρωνε τις άλλες δημιουργικές ημέρες έτσι ώστε να μην υπάρχουν στεγανά μεταξύ τους, αλλά απλά φάσεις δημιουργίας.
Γι΄αυτό και μερικοί σύγχρονοι μεταφραστές όπως ο Τζ. Γ. Γουότς, ο Μπένζαμιν Γ. Νιούτον αποδίδουν τα εδάφια ως: «Ας αρχίσει να γίνεται φως και άρχισε να γίνεται φως» . ή και «άρχισε ο Θεός να χωρίζει τα ύδατα κάτω από το εκπέτασμα από τα ύδατα πάνω από το εκπέτασμα και βαθμιαία έγινε έτσι».
Αυτή η έκφραση ‘και βαθμιαία’, που υπάρχει 40 φορές περίπου, σημαίνει προοδευτική δημιουργική δραστηριότητα, η οποία συνεχιζόταν σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας χωρίς κάποια στεγανά, παρά τη διατύπωση «έγινε εσπέρα, έγινε πρωί», γλώσσα που σαφώς είναι μεταφορική και σημαίνει αρχή και τέλος ή έναρξη και ολοκλήρωση. Στη Βίβλο ο κόσμος έχει δυναμικό και μεταβαλλόμενο χαρακτήρα – όχι, στατικό. Η κατανόηση αυτή λύνει πολλά ερμηνευτικά ζητήματα που ανέκυψαν στο παρελθόν. Πάντως από επιστημονική άποψη δεν υπάρχει καμία αντίρρηση οι έξι ημέρες της δημιουργίας να γίνουν αποδεκτές, διότι όπως γράφουν οι φυσικοί-αστρονόμοι Μάνος Δαλέζης και Στράτος Θεοδοσίου: «Είναι προφανές ότι θα διαρκούσαν τεράστια σημερινά χρονικά διαστήματα, χιλιάδων ή εκατομμυρίων ετών. Με τον τρόπο αυτό είναι φανερό ότι δεν αντίκειται στην επιστημονική λογική η δημιουργία σε έξι ημέρες του συνόλου κόσμου, εφόσον η κάθε ημέρα δημιουργίας διαρκούσε τόσο μεγάλα χρονικά διαστήματα» (Το μέλλον του παρελθόντος, σελ. 164).
Τώρα, όσον αφορά τον άλλον ισχυρισμό του φονταμενταλιστικού δημιουργισμού ότι, όλα τα γεωλογικά στρώματα και τα απολιθώματα, δημιουργήθηκαν με τον κατακλυσμό του Νώε, κι αυτός κρίνεται υπερβολικός και εσφαλμένος. Ναι μεν, η Βίβλος τόσο στη Γένεση, όσο και αλλού, ομιλεί για έναν γιγαντιαίων διαστάσεων κατακλυσμό (Γεν. κεφ.6-9, Ησ.54:9, Ματθ. 24:37-39, Β΄ Πετρ. 3:5-6), αλλά αυτός σύμφωνα με όλα τα δεδομένα, ήταν παγκόσμιος μόνο από ανθρωπολογική άποψη, και όχι από γεωγραφική κατ΄ ανάγκην, παρά τα επιχειρήματα των H. Morris – John Whitcomb στο βιβλίο τους The Genesis Flood (1961). Δεν γνωρίζουμε πόση έκταση κάλυψε, και είναι από βιβλική άποψη, παρακινδυνευμένο να δογματίζει κανείς, σε θέματα που τόσες λίγες πληροφορίες δίδονται, αν και, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Κατακλυσμός επέφερε σημαντικές καταστροφές, αναστατώσεις και μεταβολές στο φλοιό της γης, και ίσως, να συνετέλεσε στη διαμόρφωση των ηπείρων με ¾ θάλασσα και ¼ ξηρά και στη δημιουργία πολλών απολιθωμάτων (για περισ. βλ. Δ. Τσινικόπουλος, Ο Κατακλυσμός του Νώε και οι Ερμηνείες του).
Εν κατακλείδι, η θεμελιωτιστική δημιουργία, είναι μία στενή, μυωπική εσφαλμένη ερμηνεία των δεδομένων της Γένεσης, που συγκρούονται και αντικρούονται τόσο από τη βιβλική επιστήμη, όσο και από τους διάφορους κλάδους των φυσικών επιστημών. Ο φονταμενταλισμός αυτός, είναι στείρος βιβλικισμός, που δεν είναι διατεθειμένος να συλλάβει το βιβλικό πνεύμα και νόημα, γιατί ακριβώς δεν διαθέτει ευρύτητα πνεύματος.
Ένα πράγμα, βέβαια, θα πρέπει εν πάση περιπτώσει, να τονιστεί. Άλλο είναι ο χρόνος της δημιουργίας του κόσμου της ζωής και του ανθρώπου, που σοφά στη Βίβλο δεν προσδιορίζονται, και άλλο το γεγονός της δημιουργίας, αυτού καθ΄ εαυτό.
Ο χρόνος είναι ανοιχτό ζήτημα προς συζήτηση, ακόμα και από την επιστήμη, το γεγονός, αναφέρεται και διδάσκεται σαφώς στη Βίβλο Παλαιά και Καινή. Ο πρώτος στίχος της Γένεσης, όπως και ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο, είναι μεγαλειώδες, εντυπωσιακό και αριστοτεχνικά δομημένο. Θα έλεγε κανείς με ποιητική δομή και πνοή, αν και λείπουν τα γνωρίσματα του ποιητικού λόγου (παραλληλισμός των μελών). Ο πρώτος στίχος, με λίγες λέξεις, περιλαμβάνει τρία ουσιώδη πράγματα: προσωποκεντρισμό (ο Θεός), χρονικότητα (εν αρχή), δημιουργία (εποίησε). Ο δεύτερος προσδιορίζει χώρο και διάστημα. Όπως και τα λόγια του απ. Παύλου «Πίστει νοούμεν κατήρτισθαι τους αιώνες ρήματι Θεού, εις το μη εκ φαινομένων τα βλεπόμενα γεγονέναι» (Εβρ. 11:3) είναι αριστοτεχνικά αφού συμπυκνώνουν το γεγονός της δημιουργίας σ΄ ένα στίχο. Το γεγονός της δημιουργίας το υποστηρίζουν πλείστα όσα στοιχεία: Big Bang, νόμος της εντροπίας, ανθρωπική αρχή, οι 4 σταθερές, η δομή του σύμπαντος και η τάξη του. Γι΄αυτό και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες ανά τους αιώνες και μέχρι τις ημέρες μας όπως Πασκάλ, Ισαάκ Νεύτων, Λάιμπνιτς, Λινναίος, Γκάους, Όυλερ, Μπόυλ, Λόρδος Κέλβιν, Μεντελέγιεφ, Φάραντάι, Ρ. Μίλικαν, Α. Κόμπτον, Π. Ντιράκ, Τζ. Γκάμοβ, Γ. Γουίβερ, Α. Ουαϊτχέντ, Άρνο Πεντζίας, Βέρνερ, φον Μπράουν, Α. Τζάστροου, Φράνσις Κόλινς, Δημήτρης Χριστοδούλου κ.α. υπήρξαν θεϊστές-δημιουργιστές, χωρίς όμως να υποκύψουν στις φανερές πλάνες του φονταμενταλιστικού δημιουργισμού. Για του λόγου το αληθές, κλείνω με τα λόγια δύο μεγάλων επιστημόνων. Του γεωλόγου Wallace Pratt, ο οποίος δήλωσε: «Αν μου ζητούσαν ως γεωλόγο να εξηγήσω με συντομία σε έναν απλό, ποιμενικό λαό… τις σύγχρονες απόψεις μας για την προέλευση της γης και την ανάπτυξη της ζωής πάνω σε αυτήν, το καλύτερο που θα μπορούσα να κάνω θα ήταν να ακολουθήσω με ακρίβεια μεγάλο μέρος της γλώσσας του πρώτου κεφαλαίου της Γένεσης…» Και του Αμερικανού ραδιο-αστρονόμου Arno Penzias (Νόμπελ Φυσικής, 1978) που είπε: «Το επιχείρημά μου είναι ότι, αυτά που ξέρουμε σήμερα, είναι ακριβώς ίδια με αυτά που θα ξέραμε, αν θα είμαστε αναγκασμένοι να προχωρήσουμε στην έρευνα έχοντας μόνο τα πέντε βιβλία του Μωυσή, τους Ψαλμούς ή γενικά τη Γραφή».