Έχει ο Χριστιανισμός συγγενή αμαρτήματα;

Απάντηση σε μια κριτική του Χριστιανισμού

Αφορμή για να σημειώσω τα όσα επακολουθούν, μου έδωσε ένα πρόσφατο δημοσίευμα Αθηναϊκής εφημερίδας μεγάλης κυκλοφορίας (ΒΗΜΑ 3/9/2000) που φιλοξενούσε τις απόψεις ενός καθηγητή της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Χούμπολτ (Βερολίνου), Χέρμπερτ Σνέντελμπαχ. Ο εν λόγω καθηγητής έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα Die Zeit με θέμα “Η κατάρα του Χριστιανισμού”. Ο αρθρογράφος επισσωρεύει επτά συγγενή αμαρτήματα του Χριστιανισμού, τα οποία ευθύνονται -κατά την άποψή του-, για τα ανομήματα αυτού και του Ευρωπαϊκού πολιτισμού γενικότερα (όπου κυρίως ο χριστιανισμός κυριάρχησε), διότι, “οι χριστιανοί έκαναν ό,τι έκαναν όχι παρά τις χριστιανικές αρχές, αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτών των αρχών”. Γι’ αυτό προτείνει ως λύση των προβλημάτων που εδημιούργησε ο χριστιανισμός την αυτό-κατάργησή του!

Ο Σνέντελμπαχ, δεν είναι ο μόνος φιλόσοφος που ανακάλυψε αμαρτήματα στο χριστιανισμό. Αμαρτήματα ανακαλύπτουν φιλόσοφοι και διανοούμενοι από καταβολής του χριστιανισμού. Τυπικά παραδείγματα οι Παγανιστές Ελληνολάτρες φιλόσοφοι Κέλσος (2ος μ.Χ. αι.) και Πορφύριος (3ος μ.Χ. αι.) που εξαπέλυσαν όλα τα βέλη της φιλοσοφικής τους φαρέτρας, ενάντια στην νέα και διαρκώς εξαπλούμενη τότε θρησκεία των Ναζωραίων -όπως αποκαλούσαν τότε ειρωνικά οι παγανιστές τους χριστιανούς. Ωστόσο, ο γνήσιος Χριστιανισμός με τη βιβλική του εκδοχή, επέζησε μέχρι σήμερα παράλληλα βέβαια, μ’ έναν άλλον, τον ιστορικό Χριστιανισμό, που όντως βαρύνεται με πολλαπλά σφάλματα και εγκλήματα ακόμη.

Ένα μέρος της επιχειρηματολογίας του Σνέντελμπαχ αφορά ακριβώς αυτόν τον ιστορικό Χριστιανισμό. Το Χριστιανισμό δηλ., όπως αυτός εξελίχθηκε και αναπτύχθηκε κυρίως από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, με την ανίερη συμμαχία κράτους και εκκλησίας και την αφομοίωση πλείστων όσων εξωχριστιανικών και αντι-χριστιανικών μάλιστα στοιχείων.

΄Ένας τέτοιος Χριστιανισμός όμως, κακώς ταυτίζεται με το όνομα του Χριστιανικού μηνύματος όπως το δίδαξε ο Ιησούς και οι μαθητές του. Και γι’ αυτό, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται η απαιτούμενη διάκριση για την συναγωγή των ανάλογων συμπερασμάτων. Σ’ αυτό το λάθος (εκούσιο ή ακούσιο) πέφτουν οι περισσότεροι κριτικοί του Χριστιανισμού, μηδέ εξαιρουμένου και του μεγάλου Χριστιανομάχου των νεότερων χρόνων Νίτσε. Αλλά, ας δούμε πλέον ποια είναι τα περίφημα επτά αυτά αμαρτήματα του Χριστιανισμού κατά τον Σνέντελμπαχ, που μας ανακαλούν στη μνήμη τα “επτά θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού”, έργο του Λώρενς Άσλεϋ. Παραθέτοντάς τα, θα κάνουμε τις δικές μας παρατηρήσεις στις επικρίσεις του.

Στο πρώτο αμάρτημα -κατά τον Γερμανό φιλόσοφο- είναι ότι ο χριστιανισμός μας επισωρεύει το αψυχολόγητο άχθος του προπατορικού αμαρτήματος. Λόγω της συντομίας της επίκρισης, δεν μπορούμε ίσως να διακρίνουμε την κατηγορία σε όλες της τις προεκτάσεις. Υποθέτω, ότι ο αρθρογράφος θα εννοεί, ότι το προπατορικό αμάρτημα όπως διδάσκεται, δημιουργεί αρνητικές επιπτώσεις στη συμπεριφορά και στη νοοτροπία μας. Νομίζω, ότι η καλύτερη απάντηση σ’ αυτή την αιτίαση είναι μια σκέψη από τις περίφημες Σκέψεις του μαθηματικού Μπλέηζ Πασκάλ: “Καμιά θρησκεία εκτός από τη δική μας (σ.σ. τον Χριστιανισμό) δεν δίδαξε ότι ο άνθρωπος γεννιέται αμαρτωλός και ούτε το είπε αυτό καμιά φιλοσοφική σχολή. Κανείς λοιπόν δεν είπε την αλήθεια…Ο Χριστιανισμός είναι παράξενος. Επιβάλλει στον άνθρωπο να αναγνωρίσει πως είναι κακός και αποτρόπαιος. Και του επιβάλλει να θελήσει να γίνει όμοιος με τον Θεό. Χωρίς ένα τέτοιο αντίβαρο, αυτή η ανύψωση θα τον καθιστούσε τρομερά ματαιόδοξο, ή αυτή η κατάπτωση θα τον καθιστούσε τρομερά τιποτένιο” (Σκέψεις 606,537).

Δεύτερη αιτίαση κατά του Χριστιανισμού προβάλλει ο παραπάνω καθηγητής, την κρίση ότι το αίμα και το μαρτυρικό πάθος τα κάνει ο Χριστιανισμός αναπόσπαστο μέρος της πίστης, της αγάπης και της ελπίδας. Εδώ νομίζω ότι έχουμε μια παρανόηση του θέματος. Το ότι υπήρξαν Χριστιανοί μάρτυρες με γνήσιο αγωνιστικό φρόνημα -ιδιαίτερα στους πρώτους χρόνους του Χριστιανισμού- και μέσω αυτού εκδήλωναν πίστη ελπίδα και αγάπη, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Και σήμερα υπάρχουν μερικά ελάχιστα φωτεινά παραδείγματα μαρτυρίου και αυταπάρνησης (όπως π.χ. ο Γερμανός θεολόγος Ντίτριχ Μπονχαίφερ που μαρτύρησε από τους Ναζιστές και πολλοί άλλοι επώνυμοι και ανώνυμοι Χριστιανοί). Υπάρχουν όμως και εκατοντάδες άλλοι, που μπορεί να θεωρηθούν γνήσιοι Χριστιανοί που αντανακλούν τους καρπούς του πνεύματος (Γαλάτας 5:22-23) χωρίς να επιδιώκουν θεατρινίστικα αίμα και μαρτυρικό πάθος. Ο Χριστός είπε ότι οι αληθινοί μαθητές του θα διακρινόταν από την αγάπη (Ιωάν. 13:35) κι όχι από το μαρτυρικό πάθος. Γιατί μπορεί κάποιος να προσφέρει και το σώμα του θυσία, αλλά χωρίς αγάπη να είναι μηδέν, όπως έγραψε ο απόστολος του Χριστού, Παύλος (Α’ Κορ.13:1-3).

Η τρίτη κατηγορία, αφορά τον ιεραποστολικό ζήλο. Ο Γερμανός διανοούμενος βρίσκει, ότι ο ιεραποστολικός ζήλος υποθάλπει μισαλλοδοξία και δυσανεξία που απολήγει σε βίαιο πολιτιστικό ιμπεριαλισμό. Εδώ, ισχύει αυτό που είπαμε στην αρχή. Ο επικριτής έχει δίκιο εν μέρει, γιατί η κριτική του στηρίζεται στα έργα και τις ημέρες του ιστορικού Χριστιανισμού. Και πράγματι ο χριστιανικός κόσμος με τον ιεραποστολικό του ζήλο, δημιούργησε προϋποθέσεις μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Αυτό έγινε όμως, κατά παρέκκλιση της εντολής του ιδρυτού του Χριστιανισμού: “Πορευθέντες λοιπόν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη…διδάσκοντες αυτούς να φυλλάτωσιν όσα παρήγγειλα εις εσάς” (Ματθ.28:18-19). Και ο Ιησούς παρήγγειλε αγάπη, κατανόηση, ταπεινοφροσύνη, ανεκτικότητα κι όχι μισαλλοδοξία και φανατισμό.

Ως τέταρτο αμάρτημα του Χριστιανισμού, συγκαταριθμεί ο κριτικός μας, το ολοκαύτωμα, καθ’ όσον θεωρεί το Χριστιανισμό ως ηθικό αυτουργό του συλλογικού και αποτρόπαιου αυτού εγχειρήματος Χριστιανών (!) κατά των Εβραίων, που ως γνωστόν στοίχισε τη ζωή σε 6.000.000 ανθρώπους, γεγονός που προσπαθούν μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί να υποβαθμίσουν και να διασκεδάσουν. Σ’ αυτό συμφωνούμε και του σφίγγουμε το χέρι. Με τη διαφορά, ότι το αμάρτημα αυτό βαρύνει πάλι τον ιστορικό Χριστιανισμό και τους κατ’ όνομα και κατ’ επίφαση χριστιανούς (τον Πάπα και το Βατικανό και τις προτεσταντικές εν γένει εκκλησίες που ευλόγησαν τα όπλα του πολέμου, αντί να υψώσουν δυνατή φωνή διαμαρτυρίας και να απαγορεύσουν στα μέλη τους να συμμετέχουν σε αιματοχυσίες και βασανιστήρια). Η ένοχη συμπεριφορά τους όμως, δεν έχει καμιά σχέση με τον γνήσιο Χριστιανισμό του Ιησού, και των γνήσιων μαθητών του. Η Βίβλος διδάσκει το μακάριοι οι ειρηνοποιοί και αγαπάτε τους εχθρούς σας.

Περαιτέρω, σαν πέμπτο αμάρτημα, ο συγγραφέας παραθέτει την άποψη, ότι η Χριστιανοσύνη προβάλλει ένα σύστημα στυγνής εσχατολογικής τρομοκρατίας. Προφανώς ο κριτικογράφος εννοεί, την περίπτωση όπου ιεράρχες στο παρελθόν και στο παρόν για να επιβληθούν στο ποίμνιό τους, το τρομοκρατούν με το φόβο της κολάσεως, όπως έκανε κυρίως ο Παπισμός στο μεσαίωνα με τα συγχωροχάρτια του και εξακολουθούν έμμεσα με άλλους τρόπους να πράττουν άλλοι παράγοντες του εκκλησιαστικού κατεστημένου (και λαϊκοί ιεροκήρυκες). Για όποιον έχει γνώση της Βίβλου και της ιστορίας και η επίκριση αυτή δεν έχει καμιά βαρύτητα. Ο Ιησούς στην παραβολή των προβάτων και εριφίων (Ματθ. 25:31-46) μίλησε για Κόλαση αιώνια, ως τιμωρία αυτοαποκοπής των ασεβών από την πηγή της ζωής. Ο Ιησούς και οι απόστολοί του δίδαξαν την εν ελευθερία αγάπη. Και η “τέλεια αγάπη έξω βάλλει τον φόβον” (Α’ Ιωάν. 4:18). Φόβος τιμωρίας-κολάσεως και αγάπη δεν συνυπάρχουν, ούτε συμβαδίζουν. Όπου συνυπάρχουν, υπάρχει και έκπτωση από το αρχικό χριστιανικό φρόνημα.

Έκτη κατηγορία εκτοξεύει ο Γερμανός διανοητής κατά του Χριστιανισμού, την διαπίστωση, ότι ο Χριστιανισμός προωθεί τον άκαμπτο δυϊσμό ψυχής-σώματος και την οντολογική σχάση της πραγματικότητος με παρεπομένη υποτίμηση του εντεύθεν για χάρη του επέκεινα. Σημαντικά ψήγματα αλήθειας υπάρχουν στον ισχυρισμό αυτό. Με τη διαφορά και πάλι ότι η παραπάνω διαπίστωση αφορά τον μεταγενέστερο Χριστιανισμό και όχι τον αρχέγονο και πρωτότυπο. Ο αρχέγονος Χριστιανισμός με τη βιβλική του εκδοχή, δεν προβάλλει κάποιον άκαμπτο δυϊσμό. Για τον Χριστό και τους μαθητές του, ο άνθρωπος , είναι ψυχή και είναι σώμα. Δηλ. είναι μια ψυχοσωματική ενότητα. Κι αυτή η αντίληψη αποδιδόνταν με την εβραϊκή λέξη νέφες (=ψυχή) που σημαίνει όμως ολόκληρο τον άνθρωπο και όχι μέρος του. Με τη συγχώνευση Χριστιανισμού και ελληνικής φιλοσοφίας όμως, από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, τα πράγματα άλλαξαν άρδην, με αποτέλεσμα -παρά την εκδοχή του συναμφότερου που υποστήριξαν μερικοί Πατέρες- να επικρατήσουν Πλατωνικές και Πλατωνίζουσες απόψεις και ιδιαίτερα στον δυτικό Χριστιανισμό που εκφράστηκαν μέσω του Καρτέσιου ως δυϊσμός ψυχής-σώματος (βλέπε Oscar Cullmann Αθανασία της ψυχής ή ανάσταση εκ των νεκρών). Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της διχοτόμησης, ήταν η οντολογική σχάση της πραγματικότητας -όπως ορθά επισημαίνει ο Σνέντελμπαχ. Παρεπόμενες ενέργειες έχουμε την υποτίμηση του εντεύθεν για χάρη του επέκεινα (ζωή στον παράδεισο μιας αθάνατης ψυχής χωρίς αγωνιστικό φρόνημα για τα επίγεια προβλήματα).

Το τελικό επιχείρημα-αμάρτημα του Χριστιανισμού κατά τον φιλόσοφό μας, είναι ότι ο Χριστιανισμός διαστρεβλώνει συστηματικά και στρατηγικά την ιστορική αλήθεια. Υποθέτω και πάλι ότι ο επικριτής, επικρίνει με βάση αυτά που συνέβησαν και συμβαίνουν από καθ’ ομολογίαν χριστιανούς υψηλά ιστάμενους που φέρουν βέβαια και ακεραία την ευθύνη όχι μόνο για οποιαδήποτε διαστρέβλωση του αρχικού μηνύματος του από Ναζαρέτ Ιησού, αλλά και για τις σφαγές και αιματοχυσίες που έγιναν εν ονόματί του στο διάβα της ιστορίας. Το ότι όμως έτσι θα εξελίσσοντο τα πράγματα, το είχε προβλέψει ο ίδιος ο Ιησούς και οι μαθητές του. Γι’ αυτό ο Χριστός στην προφητική παραβολή του σίτου και των ζιζανίων επεσήμανε τη σπορά των ζιζανίων από άνθρωπο εχθρό μέσα στο χριστιανικό σιτοβολώνα, ο δε απ. Παύλος ειπε ότι εν υστέροις καιροίς θα αποστατούσαν τινές από την πίστη και θα εκτρέπονταν από την αλήθεια στρεφόμενοι σε μύθους και διδασκαλίες δαιμονίων (Β Τιμ. 4:1-5). Έτσι αντί να αυτόκαταργηθεί ο Χριστιανισμός, το ορθότερο είναι να καταργηθεί ο κίβδηλος Χριστιανισμός-τα ζιζάνια- και να συλλεχθεί και να εναπομείνει ο σίτος. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα εκλείψουν και οι επικρίσεις κατά του Χριστιανισμού, ο οποίος ατυχής με την ιστορική του πορεία και το πλήθος των αμαρτημάτων του, έδωσε λαβή σε επικριτές και εχθρούς των Ευαγγελίων. Ωστόσο, όλοι μπορούν να δουν το φως του Ευαγγελίου χωρίς προκατάληψη. Τότε δε θα βρουν αμαρτήματα (αστοχήματα) αλλά δύναμη σωτηρίας προς πάντα τον πιστεύοντα.

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις